Gjykata e Lartë1. Jurisprudencë e Gjykatës së Lartë
Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë
Maksima - 1. E drejta e aksesit në gjykatë, si një e drejtë me karakter jo absolut mund të jetë objekt i kufizimeve, me kusht që të mos cenohet thelbi i saj. 2. Kufizimi i të drejtës për rekurs, që vjen për shkak të parashikimit ligjor ose të njësimit a zhvillimit të praktikës gjyqësore, është në përputhje me nenin 17 të Kushtetutës dhe me ligjin nr. 49/2012, kur vlerësohet se një masë e marrë është e nevojshme, e përshtatshme dhe ka një qëllim legjitim për interesin publik, shërben për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të tjerëve, si dhe vendos një marrëdhënie të arsyeshme proporcionaliteti midis mjeteve të përdorura dhe qëllimit që kërkohet të arrihet. 3. Referuar dispozitave të ligjit nr. 115/2016 "Për organet e qeverisjes së sistemit të drejtësisë", të cilat lidhen me interesin publik që ka ngritja dhe bërja funksionale brenda afateve të arsyeshme e organeve kushtetuese, por edhe me sigurinë juridike dhe administrimin e mirë të drejtësisë, togfjalëshi "vendimi është përfundimtar dhe i formës së prerë” kufizon të drejtën e rekursit për palët në proces.
Fjalë kyçe - Akses në gjykatë, e drejta e ankimit, e drejta e rekursit, kufizim proporcional i ankimit, kufizim i të drejtës së rekursit, interes publik, vendim i paankimueshëm, vendim përfundimtar, vendim i formës së prerë, vendim përfundimtar dhe i formës së prerë.
Përmbledhja e vendimit njësues - Në çështjen e mësipërme shtrohet për njësim kuptimi i togfjalëshit “vendim përfundimtar dhe i formës së prerë”, si dhe nëse ky togfjalësh nënkupton një vendim të parekursueshëm në Gjykatën e Lartë, në zbatim të ligjit nr. 49/2012 “Për gjykatat administrative dhe gjykimin e mosmarrëveshjeve administrative”, të ndryshuar. Në aspektin e fakteve, çështja bën fjalë për një kandidat avokat që ka marrë pjesë në procedurat e konkurrimit për t`u emëruar anëtar i Këshillit të Lartë të Prokurorisë, i cili u skualifikua për mospërmbushje të kërkesave nga komisioni ad-hoc i ngritur pranë Avokatit të Popullit. Kandidati e ankimoi vendimin në Gjykatën Administrative të Apelit dhe gjykata, pasi e gjykoi çështjen me juridiksion fillestar, e pranoi kërkesëpadinë, duke dhënë një vendim gjyqësor përfundimtar dhe të formës së prerë. Kundër këtij vendimi parashtroi rekurs Avokati i Popullit, por Gjykata e Apelit vendosi mospranimin e rekursit, pasi sipas saj vendimi është i parekursueshëm, për sa kohë që sipas ligjit organik nr.115/2016, të ndryshuar, vendimi i apelit është “përfundimtar dhe i formës së prerë”. Pas rekursit të veçantë në Gjykatën e Lartë, në funksion të zbatimit uniform të ligjit për togfjalëshin “vendim përfundimtar dhe i formës së prerë”, si dhe nisur nga qëndrime të ndryshme në praktikën gjyqësore për këtë togfjalësh, Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë (KAGJL) vendosi njësimin e praktikës gjyqësore. Përgjatë pjesës arsyetuese të vendimit njësues, KAGJL trajton balancën midis interesit publik dhe të drejtës së individit për rekurs, duke e çmuar kufizimin e ankimit në Gjykatën e Lartë për këto lloj mosmarrëveshjesh në përputhje me parimin e proporcionalitetit.
Maksima - Pozicioni i punës së Sekretarit të Këshillit të Komunës apo të Bashkisë hyn në radhët e pozicioneve që mbahen nga funksionarët politikë dhe për pasojë marrëdhënia e tyre e punës nuk gëzon mbrojtje nga Kodi i Punës, i ndryshuar.
Fjalë kyçe – Sekretar i këshillit të komunës, sekretar i këshillit bashkiak, marrëdhënie pune, funksionar politik.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje rezulton se pala paditëse ka nisur marrëdhëniet e punës pranë ish-Komunës X në detyrën e sekretarit të këshillit të komunës. Kjo marrëdhënie është ndërprerë me motivacionin se ka përfunduar mandati i ish-Këshillit të Komunës X. Ndaj vendimit të ndërprerjes së marrëdhënieve të punës, ka paraqitur kërkesëpadi në gjykatë paditësi, duke kërkuar dëmshpërblim për zgjidhje të padrejtë të marrëdhënieve të punës sipas Kodit të Punës, të ndryshuar. Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë vlerësoi se pozicioni i sekretarit të këshillit të komunës apo bashkisë nuk bën pjesë në kategorinë e pozicioneve të punës që rregullohen nga dispozitat e Kodit të Punës, të ndryshuar. Për sa kohë që ky pozicion ka natyrë politike, pra futet tek kategoria e funksionarëve politikë, për nisjen dhe ndërprerjen e këtyre marrëdhënieve të punës nuk gjen zbatim Kodi i Punës dhe nuk mund të përfitohet dëmshpërblim.
Maksima - 1. Kohëzgjatja e procesit gjyqësor në Gjykatën e Lartë nuk mund të shërbejë si shkak për t’i dhënë të drejtën palës rekursuese që të paraqesë pretendime apo shkaqe të reja kundër vendimeve të gjykatave të faktit, të ndryshme nga ato që ka parashtruar në rekurs. 2. Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë nuk shqyrton në themel shkaqe të reja që mund të paraqiten si shtesë rekursi, kur ato janë depozituar jashtë afatit ligjor 30-ditor.
Fjalë kyçe - Rekurs, rekursues, shtesë mbi rekurs, shkaqe rekursi, shkaqe të reja rekursi.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje pala paditëse ka ushtruar rekurs brenda afatit ligjor ndaj vendimit të Gjykatës Administrative të Apelit. Megjithatë, gjatë kohës që çështja priste për shqyrtim në Gjykatën e Lartë, rekursuesja ka paraqitur pretendime dhe shkaqe të reja kundër vendimit të apelit, përmes shtesave mbi rekurs. Këto pretendime janë ngritur përtej afatit 30-ditor që parashikon ligji nr.49/2012, i ndryshuar dhe KPC për depozitimin e rekursit. Pasi u njoh me pretendimet e reja të ngritura me shtesat mbi rekurs, Kolegji Administrativ vendosi të mos i marrë në konsideratë ato, duke iu referuar vetëm shkaqeve të ngritura në rekursin fillestar. KAGJL nuk identifikoi bazë ligjore për të shqyrtuar shtesat mbi rekurs që janë jashtë afatit 30-ditor.
Maksima - 1. Në çështjet e drejtësisë mjedisore Konventa e Aarhus-it përmban në vetvete tre elemente të rëndësishëm: a. Mundësinë e legjitimimit aktiv për të vënë në lëvizje gjykatën; b. Realizimin praktik të së drejtës, duke shmangur kostot e larta të procesit gjyqësor; c. Mundësinë që vendimi gjyqësor të rivendosë të drejtën e shkelur. 2. Gjykimi për sigurimin e padisë është një proces i shpejtë, ku gjykata nuk shqyrton të gjitha provat në mënyrë të hollësishme për të parë nëse qëndrojnë apo jo pretendimet e kërkuesit, por heton vetëm nëse plotësohen këto dy kushte: (a): ekzistenca e mundshme e një të drejte për të cilën kërkohet mbrojtje në procesin e gjykimit të padisë dhe (b) ekzistenca e frikës, që ekzekutimi i vendimit për të drejtën që kërkohet të mbrohet do të bëhet i pamundur ose i vështirë. 3. Sigurimi i padisë lejohet kur mund të shmanget dëmi i rëndë, i atëçastshëm dhe i pariparueshëm dhe kur nuk cenohet interesi publik.
Fjalë kyçe - Sigurim padie, kushtet e sigurimit të padisë, dyshim i arsyeshëm, prova shkresore, dëm i pariparueshëm, dëm i atëçastshëm, interes publik, Konventa e Aarhusit, drejtësi mjedisore, mjedis, akses në informacionin mjedisor, akses në vendimmarrjen mjedisore, akses në drejtësi për mjedisin.
Përmbledhja e vendimit - Çështja gjyqësore bën fjalë për një kërkesë të parashtruar nga dy organizata jofitimprurëse të mbrojtjes së mjedisit, florës dhe faunës, që i drejtohen gjykatës për sigurimin e padisë përmes pezullimit të punimeve të aeroportit të Vlorës. Pas zgjidhjes së mosmarrëveshjes së kompetencës për gjykatën që do të shqyrtonte kërkesën e sigurimit të padisë, Gjykata Administrative e Apelit ka vendosur refuzimin e kërkesës. Në bazë të rekursit, çështja u shqyrtua nga Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë, që la në fuqi vendimin e apelit, duke çmuar se nuk plotësohen kushtet për sigurimin e padisë. Midis kushteve të sigurimit të padisë, KAGJL ka trajtuar edhe të drejtat dhe detyrimet që u burojnë subjekteve nga Konventa e Aarkusit, elementet që mbron Konventa dhe ka shpjeguar gjithashtu me hollësi dhe institutin e sigurimit të padisë. Mbi të gjitha, KAGJL theksoi natyrën eminente të sigurimit të padisë dhe reagimin e menjëhershëm që duhet të shfaqin kërkuesit në të tilla kërkesa.
Maksima - 1. Për paditë e ngritura pas datës 26.02.2014 nga nëpunësit të cilët kundërshtojnë lirimin nga shërbimi civil, gjen zbatim ligji nr. 8549, datë 11.11.1999 “Statusi i nëpunësit civil” dhe nuk zbatohet ligji nr. 152/2013 “Për nëpunësin civil”. Lirimi i nëpunësit nga organi publik është bërë, duke zbatuar ligjin nr. 8549/1999 përgjatë periudhës tranzitore të hyrjes në fuqi të ligjit nr.152/2013. 2. Për paditë e ngritura nga nëpunësit përgjatë periudhës 01.10.2013 - 26.02.2014, ku kundërshtohet lirimi nga shërbimi civil, ligji i zbatueshëm është ligji nr.152/2013, falë efekteve prapavepruese të vendimit nr.5/2014 të Gjykatës Kushtetuese. Lirimi i nëpunësit nga organi publik është bërë, duke zbatuar ligjin nr. 8549/1999 përgjatë periudhës tranzitore të hyrjes në fuqi të ligjit nr.152/2013. 3. Statusi i anëtarit të TND, sipas dispozitave tranzitore të ligjit nr.152/2013, përfitohet vetëm nga nëpunësit e kategorisë së lartë drejtuese, që në datën 26.02.2014, kanë qenë duke ushtruar efektivisht detyrën në Kryeministri apo ministri.
Fjalë kyçe - Nëpunës civil, anëtar i TND, Trupë e Nivelit të Lartë Drejtues, ligj i zbatueshëm, efektet e vendimit të Gjykatës Kushtetuese, fuqia prapavepruese e vendimit të Gjykatës Kushtetuese.
Përmbledhja e vendimit - Çështja gjyqësore bën fjalë për një nëpunës të kategorisë së lartë drejtuese që është liruar gjatë periudhës tranzitore të hyrjes në fuqi të ligjit nr. 152/2013 “Për nëpunësin civil”, në të cilën organi publik ka zbatuar ligjin nr. 8549/1999 “Statusi i nëpunësit civil”. Efektet e ligjit nr.152/2013 u shtynë nga data 1 tetor 2013 për gjashtë muaj të tjerë me një akt normativ me fuqinë e ligjit, por Gjykata Kushtetuese e shpalli aktin normativ nënligjor antikushtetues me vendimin nr.5/2014. Vendimi u zbardh më datë 26 shkurt 2014. Pra, në vendim diskutohen efektet prapavepruese të vendimit të GJK, si dhe impakti që kishte ky vendim në raport me hyrjen në fuqi të ligjit nr.152/2013 dhe në raport me përcaktimin e ligjit të zbatueshëm. Në rastin konkret objekt gjykimi, KAGJL mban qëndrimin se, gjen zbatim ligji nr.8549/1999 “Statusi i nëpunësit civil” dhe jo ligji nr.152/2013, pasi vendimi nr.5/2014 i GJK nuk ka efekt prapaveprues për çështjet gjyqësore që kanë nisur pas datës 26.02.2014, në të cilat nëpunësi civil kundërshton lirimin nga detyra të vendosur nga organi publik sipas ligjit nr.8549/1999. Ndër të tjera, KAGJL mban qëndrimin se, vetëm për paditë e ngritura gjatë periudhës 01.10.2013 - 26.02.2014, me të cilat nëpunësit kundërshtojnë lirimin e tyre nga shërbimi civil, gjen zbatim ligji nr.152/2013, falë efekteve prapavepruese të vendimit nr.5/2014 të GJK. Në fund të vendimit, KAGJL u shpreh edhe për përfitimin e statusit të anëtarit të TND nga nëpunësit e kategorisë së lartë drejtues pas zbatimit të dispozitave tranzitore të ligjit nr.152/2013 “Për nëpunësin civil”.
Maksima - 1. Gjykata vendos rast pas rasti me diskrecion dhënien e vendimit me ekzekutim të përkohshëm. 2. Vendimi jepet nga gjykata me ekzekutim të përkohshëm në rastet e shpërblimeve nga puna, me qëllim që të mos përkeqësohet gjëndja ekonomike e kërkuesit, 3. Pagesat kalimtare që i burojnë magjistratit për shkak të statusit të tij përfshihen tek shpërblimet nga puna dhe gjykata mund të japë vendimin me ekzekutim të përkohshëm.
Fjalë kyçe - Prokuror, magjistrat, pagesë kalimtare, diskrecion i gjykatës, vendim me ekzekutim të përkohshëm, shpërblim nga puna.
Përmbledhja e vendimit - Çështja gjyqësore bën fjalë për një prokuror që është shkarkuar nga detyra me vendim të Kolegjit të Posaçëm të Apelimit për shkak të procesit të vetting. Në momentin e shkarkimit, prokurori ishte anëtar i Këshillit të Lartë të Prokurorisë. Pas shkarkimit, ai i është drejtuar drejtorisë rajonale të sigurimeve shoqërore me kërkesë për pagimin e pagave kalimtare në bazë të ligjit për pensionet shtetërore suplementare. Organi publik ka refuzuar dhënien e pagesës dhe ai i është drejtuar gjykatës administrative, që ja ka njohur këtë të drejtë, duke dhënë vendimin me ekzekutim të përkohshëm. Gjykata Administrative e Apelit e la në fuqi vendimin e shkallës së parë dhe çështja përfundoi për gjykim në Kolegjin Administrativ të Gjykatës së Lartë, mbi bazën e rekursit të veçantë për dhënien e vendimit me ekzekutim të përkohshëm. KAGJL, pasi trajtoi institutin e dhënies së vendimit me ekzekutim të përkohshëm dhe rastet kur ai mund të jepet, la në fuqi vendimet e gjykatave të shkallëve më të ulëta. KAGJL u shpreh se, kur bëhet fjalë për shpërblimet nga puna apo pagesa nga sigurimet shoqërore, gjykata ka diskrecion që të japë vendimin me ekzekutim të përkohshëm.
Maksima - 1. Rregullorja e planifikimit të territorit vendor të bashkisë (njësisë së vetëqeverisjes vendore) është akt normativ nënligjor dhe për pasojë individët nuk legjitimohen që t`a kundërshtojnë atë drejtpërdrejt në Gjykatën Administrative të Apelit si shoqatat dhe grupet e interesit. 2. Individët mund të kundërshtojnë në gjykatën administrative drejtpërdrejt aktet administrative individuale, që janë nxjerrë në bazë dhe për zbatim të akteve normative nënligjore. Refuzimi për dhënien e lejes së zhvillimit të territorit me shkresë zyrtare nga organi publik në drejtim të një subjekti kërkues, përbën një akt administrativ individual të nxjerrë në bazë dhe për zbatim të rregullores së planifikimit të territorit, që mund të kundërshtohet në gjykatën administrative të shkallës së parë.
Fjalë kyçe - Akt normativ nënligjor, akt administrativ individual, interes i ligjshëm, legjitimiteti aktiv, gjykim incidental, grup interesi, shoqatë, individ, rregullore e planifikimit të territorit, njësi e vetëqeverisjes vendore, leje e zhvillimit të territorit, refuzim për leje zhvillimi.
Përmbledhja e vendimit - Çështja gjyqësore bën fjalë për një shoqëri tregtare që kundërshton rregulloren e planifikimit të territorit vendor të bashkisë X në gjykatën administrative. Në zbatim të kësaj rregulloreje, subjekti tregtar i ka kërkuar disa herë njësisë së vetëqeverisjes vendore që të pajiset me leje për zhvillimin e territorit, por kërkesa i është refuzuar. Ndodhur në këto kushte, subjekti tregtar i është drejtuar me kërkesëpadi Gjykatës Administative të Apelit për shfuqizimin e rregullores së planifikimit të territorit vendor të bashkisë X. Gjykata e Apelit ka vendosur pranimin e kërkesëpadisë dhe ka shfuqizuar aktin normativ nënligjor. Mbi bazën e rekursit, çështja ka përfunduar për shqyrtim në Kolegjin Administrativ të Gjykatës së Lartë, që ka vendosur prishjen e vendimit të apelit dhe pushimin e gjykimit. Në vendim, KAGJL bënë një trajtim të detajuar të karakteristikave të aktit normativ nënligjor, saktëson subjektet që legjitimohen të kundërshtojnë këto akte, si dhe jep dallimet midis aktit normativ dhe aktit administrativ individual.
Maksima - 1. Kontrata individuale e punës me afat të caktuar zgjidhet në përfundim të afatit kontraktor, pa njoftimin paraprak të palëve. 2. Zgjidhja e kontratës së punës me afat të caktuar përpara përfundimit të afatit kontraktor nga punëdhënësi, konsiderohet zgjidhje e menjëhershme e kontratës dhe marrëdhënieve të punës. 3. Kur punëdhënësi zgjidh kontratën e punës së punëmarrësit përpara përfundimit të afatit të përcaktuar në kontratën individuale të punës, punëmarrësi përfiton të gjitha pagat që do të merrte deri në mbarimin e afatit kontraktor.
Fjalë kyçe - Punëdhënës, punëmarrës, të drejta të punëmarrësit, kontratë me afat të caktuar, zgjidhje e menjëhershme e kontratës së punës, paga deri në fund të afatit kontraktor.
Përmbledhja e vendimit - Çështja gjyqësore bën fjalë për një punonjës të uzinës së lëndëve plasëse, i cili kishte lidhur një kontratë pune me afat të caktuar 3-vjeçare. Për shkak të situatës së keqe financiare të uzinës, kontrata 3-vjeçare ndërpritet para kohe, e kështu punëmarrësi mbetet pa punë. Punëmarrësi i drejtohet gjykatës me kërkesëpadi për zgjidhje të padrejtë të kontratës dhe marrëdhënies së punës, duke pretenduar dëmshpërblimin me paga. Gjykata e shkallës së parë e konsideroi zgjidhjen e kontratës së punës si zgjidhje të menjëhershme dhe i akordoi pagat paditësit, deri në përfundim të afatit kontraktor, ndërkohë që Gjykata e Apelit e ndryshoi vendimin, duke e trajtuar zgjidhjen e kontratës së punës, sipas dispozitave të Kodit të Punës që rregullojnë zgjidhjen e kontratës së punës me afat të pacaktuar. Mbi bazën e rekursit, Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë konfirmon si të drejtë vendimmarrjen e gjykatës së shkallës së parë, sipas të cilës, kur kontrata e punës zgjidhet para afatit të përcaktuar kontraktor, punëmarrësi e përfiton të plotë pagën deri në përfundim të këtij afati.
Maksima - 1. Përvoja e magjistratit të komanduar në institucione jashtë sistemit të drejtësisë është përvojë pune në profesion (vjetërsi). 2. Performanca e punës së magjistratit të komanduar vlerësohet në përputhje me sistemin e vlerësimit të strukturës ku është komanduar. 3. Vlerësimi i rezultateve në punë të magjistratit në strukturën ku është komanduar njihet nga ligji nr. 96/2016 dhe duhet të konvertohet nga Këshilli i Lartë Gjyqësor brenda sistemit të drejtësisë. 4. Kur magjistrati i komanduar jashtë sistemit të drejtësisë disponon një vlerësim profesional më të shkurtër kohor sesa koha e përcaktuar në nenin 84 të ligjit nr. 96/2016, ky vlerësim është i konvertueshëm në nivelin përkatës për periudhën faktike kohore të komandimit, por nuk i siguron atij një vlerësim tre vjeçar të menjëhershëm.
Fjalë kyçe - Magjistrat, gjyqtar, vlerësim i rezultateve në punë, vlerësim etik dhe profesional, niveli shumë mirë, niveli shkëlqyeshëm, magjistrat i komanduar pranë Ministrisë së Drejtësisë, periudhë kohore faktike, vlerësim i konvertueshëm nga KLGJ.
Përmbledhja e vendimit - Çështja gjyqësore bën fjalë për një magjistrat që ka shprehur interesin për të marrë pjesë në procedurat e lëvizjes paralele për vendet “Gjyqtar” të shpallura në gjykatën e kryeqytetit. Magjistrati ka depozituar për njohje dhe konvertim pranë Këshillit të Lartë Gjyqësor vlerësimin e punës nga Ministria e Drejtësisë, për periudhën që ka qenë magjistrat i komanduar jashtë sistemit të drejtësisë. Më tej, ai ka pretenduar se duhet të kualifikohet si kandidat me dy vlerësime etike dhe profesionale. KLGJ e ka listuar kërkuesin tek kandidatët me një vlerësim etik dhe profesional. Magjistrati i është drejtuar me kërkesëpadi Gjykatës Administrative të Apelit, duke kërkuar njohjen nga organi publik të dy vlerësimeve, ku vlerësimi për periudhën e komandimit të cilësohej shkëlqyeshëm. Gjykata Administrative e Apelit ka vendosur rrëzimin e padisë. Mbi bazën e rekursit të magjistratit, KAGJL çmoi se periudha e komandimit të magjistratit jashtë sistemit të drejtësisë është përvojë pune profesionale dhe vjetërsi në punë. Për pasojë, vlerësimi i performancës në punë të magjistratit të komanduar duhet të njihet nga KLGJ dhe të konvertohet prej saj brenda skemës së vlerësimit etik dhe profesional të sistemit të drejtësisë, jo vetëm për nga niveli i vlerësimit, por edhe mbi bazën e periudhës faktike që shtrihet vlerësimi.
Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë
Maksima - 1. Dënimi penal është rezultat i vlerësimit të rrezikshmërisë shoqërore të veprës penale nga njëra anë dhe shkallës së fajit të autorit të saj nga ana tjetër. 2. Përcaktimi i veprave penale dhe llojeve të dënimeve janë në diskrecion të ligjvënësit, ndërsa individualizimi i tyre, rast pas rasti, është në diskrecion të gjykatës, e cila duke shqyrtuar gjithë elementet juridikë të veprës penale, shkallën e fajit dhe pasojat e ardhura nga vepra penale, cakton llojin dhe masën e dënimit për autorët e veprave penale.
Fjalë kyçe – Individualizim i dënimit, masë dënimi, lloji i dënimit, rrethanat e kryerjes së veprës penale, shkalla e fajësisë, pasojat e veprës penale, diskrecion i ligjvënësit, diskrecion i gjykatës.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, konstatohet se kundër vendimmarrjes së Gjykatës së Apelit është paraqitur rekurs nga organi i akuzës, si edhe nga i gjykuari. Shkaku i ngritur në rekurs nga prokuroria lidhet me individualizimin e dënimit përfundimtar që i është caktuar të gjykuarit për veprën penale “Vrasja me paramendim”, si dhe llojin e sigurisë së burgut ku duhet të vuhet ky dënim. Sipas prokurorisë dënimi i caktuar nga Gjykata e Shkallës së Parë “burgim i përjetshëm” dhe lloji i sigurisë së burgut “burg i sigurisë së lartë” duhet të ishte lënë në fuqi në rigjykim nga Gjykata e Apelit, e cila e ndryshoi me 25 vite burgim. Ndërsa, mbrojtja në tërësi shkaqet e rekursit i lidh me zgjidhjen e çështjes në themel, duke pretenduar se gjykatat e faktit në tërësi kanë gabuar lidhur me fajësinë e të gjykuarit, duke dhënë një vendim të anshëm, jo të arsyetuar, pa marrë parasysh pretendimet e mbrojtjes, si dhe kërkesën e tyre për marrjen e provave të reja, në cenim të standardit të prezumimit të pafajësisë. KPGJL sjell në vëmendje se, dënimi, lloji dhe masa e tij, është pjesë përbërëse e vendimit përfundimtar të dënimit, dhe si i tillë duhet të arsyetohet në përputhje me nenin 383 të KPP, bazuar në kriteret ligjore të parashikuara në nenin 47 të KP. Gjykata e Apelit në rigjykim, ndryshe nga gjykata e shkallës së parë ka argumentuar mjaftueshëm vendimmarrjen e saj lidhur me individualizimin e dënimit, duke mbajtur në konsideratë edhe rrethanat lehtësuese (mosha relativisht e re dhe qenia i padënuar më parë) të identifikuara në vendim, si dhe duke evidentuar mungesën e rrethanave rënduese. Kolegji vlerëson se pretendimet për shkelje në individualizimin e dënimit nuk qëndrojnë dhe si të tilla nuk e cenojnë vendimmarrjen objekt rekursi, duke lënë në fuqi vendimmarrjen e Gjykatës së Apelit.
Maksima - Ushtrimi efektiv i mjetit të ankimit duhet parë i lidhur ngushtësisht me komunikimin/njoftimin e vendimit të arsyetuar, në mënyrë që pala të jetë në gjendje të kuptojë dhe analizojë arsyet përse e kundërshton këtë vendimmarrje, por nga ana tjetër, edhe detyrimi i gjykatës për të komunikuar/njoftuar palëve efektivisht arsyet e vendimmarrjes së saj, në mënyrë që ankimi (apel apo rekurs) të ushtrohet efektivisht. Ky konstatim vlen për secilën nga palët pjesëmarrëse në proces, për të cilat ligji parashikon dhe lejon të drejtën e ankimit.
Fjalë kyçe – Lexim i vendimit të arsyetuar, njoftim i vendimit të arsyetuar, dokumentim njoftim vendimi, e metë ankimi.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, konstatohet se vendimi i gjykatës së shkallës së parë nuk rezulton të jetë lexuar i arsyetuar në seancën e shpalljes së tij (sipas parashikimit në nenin 384 të KPP). Në ankim shoqëria përmbarimore “TDR Group” SHPK ka kundërshtuar tërësinë e këtij vendimi duke theksuar se vendimi i gjykatës së shkallës së parë është i gabuar e në kundërshtim me ligjin. KPGJL konstatoi që në dosjen gjyqësore nuk ka asnjë akt nga sekretaria gjyqësore që të dokumentojë njoftimin e vendimit të arsyetuar palëve, përfshi këtu edhe ankuesin shoqëria përmbarimore, detyrim ky që i takon gjykatës sipas ligjit. Nga ana tjetër, KPGJL theksoi se, e drejta e palës për të rregulluar këtë të metë të ankimit, për ta plotësuar atë me tërësinë e shkaqeve të ankimit dhe pikat e vendimit që kundërshtohet, nuk mund të zgjasë pafund dhe nuk mund të jetë e papërcaktuar në kohë. KPGJL ritheksoi se, detyrimi për të njoftuar vendimin e arsyetuar palëve në proces i takon vetëm gjykatës, që duhet ta dokumentojë këtë moment të rëndësishëm procedural.
Maksima - Dënimi me burgim i vuajtur në shtetin e huaj llogaritet për efektet e ekzekutimit, por jo në konvertimin e dënimit, dënim ky që duhet t’i përgjigjet për nga natyra vendimit të huaj objekt njohje.
Fjalë kyçe – njohje vendimi të huaj, periudhë paraburgimi, ekzekutim vendimi të njohur me dispozitat ligjore.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, konstatohet se objekt shqyrtimi para gjykatave të faktit ka qenë njohja e tre vendimeve penale të huaja të dhëna ndaj shtetasit shqiptar G.M. alias Funiqi. Nuk kontestohet njohja e vendimit penal të huaj por prokuroria nuk është dakord me masën e dënimit të caktuar në konvertim, e cila sipas saj është caktuar në zbatim të gabuar të ligjit procedural penal (neni 516 i KPP) dhe vendimeve unifikuese të Gjykatës së Lartë në konvertimin e masës së dënimit. Masa e dënimit e konvertuar nga gjykatat e shkallës së parë (lënë në fuqi nga Gjykata e Apelit) prej 4 (katër) vjet, 11 (njëmbëdhjetë) muaj e 24 (njëzet e katër) ditë burgim për shtetasin shqiptar G.M alias Funiqi nuk është në raport të drejtë me dënimin e dhënë në shtetin italian në vendimin penal objekt njohje në masën prej 8 (tetë) vjet burgim.Vepra penale e kryer dhe për të cilin është dënuar me vendimin penal të njohur shtetasi shqiptar G.M alias Funiqi parashikohet si vepër penale në dispozitat e KPRSH, konkretisht në nenet 283/a dhe 333 të KP, dispozitë e cila (neni 283/a i KP) parashikon marzh dënimi nga shtatë gjer në pesëmbëdhjetë vjet burgim, ndërkohë që masa e dënimit e konvertuar nga gjykatat e faktit është nën kufirin minimal të masës së dënimit për veprën penale, të parashikuar nga legjislacioni shqiptar. KPGJL vlerëson se gjykatat e faktit kanë gabuar kur në caktimin e masës së dënimit të konvertuar kanë llogaritur edhe kohën që shtetasi shqiptar G.M. alias Funiqi ka qëndruar në paraburgim në shtetin italian. Periudha e paraburgimit të vuajtur në shtetin e huaj për llogari të vendimit objekt njohje, kjo kohë do të llogaritet nga prokuroria, gjatë ekzekutimit të vendimit të njohur në përputhje me dispozitat ligjore, pra nuk është dhe nuk përbën objekt të gjykimit të njohjes.
Maksima - 1. Arsyetimi i vendimeve është element thelbësor i një vendimi të drejtë. 2. Vendimi mund të kontrollohet nga një gjykatë më e lartë sipas procedurave përkatëse dhe që kjo të jetë e mundur, duhet bërë arsyetimi i vendimit, në të cilin gjyqtari tregon me qartësi faktet dhe ligjin e zbatueshëm, të cilat e kanë çuar në dhënien e një zgjedhjeje ndërmjet disa mundësive. 3. Arsyetimi duhet domosdoshmërisht të plotësojë kriteret minimale ligjore të përcaktuara dhe të mos ketë të meta të tilla serioze që cenojnë standardin e vendimit gjyqësor të arsyetuar.
Fjalë kyçe – vendim i paarsyetuar, vlefshmëri vendimi gjyqësor, proces i rregullt ligjor, prezumim i pafajësisë, barra e provës.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, të pandehurit janë akuzuar për kryerjen e veprës penale “Vrasja me paramendim”, kryer në bashkëpunim, për qëllim hakmarrje dhe “Prodhimi dhe mbajtja pa leje e armëve luftarake dhe municionit” (vetëm një nga të pandehurit). Me vendimin e Gjykatës së Rrethit Gjyqësor, të pandehurit janë deklaruar të pafajshëm. Ky vendim është lënë në fuqi nga Gjykata e Apelit. Pas rekursit të prokurorit, Gjykata e Lartë ka prishurvendimin e Gjykatës së Apelit dhe ka kthyer çështjen për rigjykim, duke lënë si detyrë për gjykatën e rigjykimit kryerjen e një analizë të plotë dhe të hollësishme të provave, në tërësinë e tyre, pa i dhënë asnjërës vlerë të paracaktuar. Në rigjykim, Gjykata e Apelit ka vendosur lënien në fuqi të vendimit gjyqësor penal të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor. Kolegji vlerëson se vendimi i gjykatës së apelit është i vesuar prej pavlefshmërisë, për shkak të mungesës së arsyetimit dhe moszbatimit të detyrave të lëna nga Kolegji Penal duke e kthyer për rishqyrtim në Gjykatën e Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm. Konkretisht, Gjykata e Apelit është fokusuar me trajtimin teorik të parimeve të prezumimit të pafajësisë dhe barrës së provës, ndërkohë nuk analizon në themel provat dhe vlerën provuese që ato bartin veç e veç dhe në harmoni me njëra-tjetrën. Ajo analizon dëshminë/të e dëshmitares okulare të ngjarjes, duke u fokusuar tek kundërshtitë mes shprehjeve apo fjalëve të caktuara të deklaruara prej kësaj dëshmitareje në faza të ndryshme të procesit, por nuk analizon thelbin e dëshmisë/deklarimeve të saj, në kontekst me kohën kur ato janë dhënë/marrë nga organi procedues, që në fazat e hershme të procedimit apo/dhe me faktorët, që potencialisht (mbajtur në konsideratë kohën e gjatë të kaluar) mund të kenë afektuar këtë dëshmitare dhe rrjedhimisht edhe dëshminë e saj, të dhënë në faza e më vonshme të procesit. Nuk analizohet vlera e kësaj dëshmie në raport me provat e tjera dhe me indicjet e verifikuara në gjykim, nëse këto të fundit janë të rëndësishme, të sakta dhe në përputhje me njëra - tjetrën. Në interpretim të gabuar të nenit 152 të KPP, gjykata nuk ka marrë në konsideratë dhe nuk ka konsideruar si provë të dhënat apo indiciet e përfituara nga veprimet hetimore të përgjimit të telekomunikacioneve apo përgjimit ambiental, biseda të kryera midis të gjykuarve dhe personave të afërm apo lidhjeve shoqërore të tyre, megjithëse këto dy mjete të kërkimit të provës, janë të realizuara në përputhje me ligjin procedural penal gjatë fazës së hetimeve paraprake.
Maksima - 1. Dijenia efektive për vendimin gjyqësor, nënkupton detyrimin e gjykatës për të realizuar komunikimin e këtij vendimi të pandehurit që nuk ka qenë i pranishëm në gjykim, në vendin apo në adresën e deklaruar prej tij. 2. Njohja me arsyet përse gjykatat kanë disponuar apo ka marrë një vendim të caktuar ndaj të pandehurit jo të pranishëm në gjykim, duhet parë e lidhur me ushtrimin e të drejtave të tij në mënyrë efektive, përfshi këtu edhe të drejtën e ankimit ndaj vendimit gjyqësor. 3. Është detyrim i gjykatës që ka dhënë vendimin t’i njoftojë vendimin të pandehurit/palëve jo të pranishme, pavarësisht nga fakti nëse i pandehuri është përfaqësuar nga mbrojtësi në gjykim.
Fjalë kyçe – rishikimi i vendimit, gjykim në mungesë, njoftim i vendimit, marrje dijeni efektivisht, prezumim i marrjes dijeni, njoftim nëpërmjet medias.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, kërkuesi ka kërkuar rishikimin e vendimit penal, nr. 62-2013-4454-(445), datë 24.12.2013 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Fier, i cili ka marrë formë të prerë në datë 18.02.2014 (me pretendimin se është gjykuar në mungesë), me anë të cilit është dënuar me dy vite burgim për kryerjen e veprës penale “Falsifikimi i dokumentave”. Ky dënim është bashkuar me dënimin prej 15 vitesh burgim të dhënë me vendimin nr. 269/2012 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Fier për veprën penale të “Mashtrimit” dhe dënimin e tij përfundimisht me 16 vjet burgim. Nga aktet e ndodhura në fashikullin e gjykimit rezulton se, më datë 31.10.2019, trupa e Gjykatës së Apelit Kretë është mbledhur për të shqyrtuar kërkesën për ekstradim të këtij shtetasi shqiptar, i cili ishte arrestuar në bazë të “Urdhrit të arrestit të përkohshëm” të Prokurorit pranë Gjykatës së Apelit Kretë, lidhur me vendimin nr. 269/2012 të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Fier. Kërkuesi para asaj gjykate ka deklaruar se jeton në Greqi që nga viti 2010 dhe nuk është thirrur asnjëherë për t`u paraqitur në gjykim dhe se lidhur me vendimin është njoftuar nëpërmjet mjeteve audovizive në vitin 2016. Gjykatat e faktit kanë mbajtur qëndrim të njëjtë, duke vlerësuar në unison se kërkesa është e pabazuar sa i përket rasteve të rishikimit. Gjykata e Apelit vlerëson se kërkesa nuk përmban aktet e detyrueshme shoqëruese ku mbështetet, vendimin që kërkon të rishikohet, si dhe është paraqitur jashtë afatit ligjor. KPGJL vëren se, nuk dokumentohet apo provohet tej çdo dyshimi se kërkuesi ka marrë dijeni efektivisht për vendimin e dhënë ndaj tij, për të arritur në konkluzionin se kërkesa e paraqitur është jashtë afatit. Kolegji vlerëson se nuk mund të prezumohet se kërkuesi ka marrë dijeni për vendimin penal vetëm për faktin se ai ka pasur dijeni për procesin penal nga media, pasi është gjykuar në mungesë. Gjithashtu gjatë gjykimit të çështjes, nga gjykatat më të ulëta nuk është sqaruar fakti se për cilin nga vendimet e dhëna ndaj kërkuesit, kërkohet rishikimi i vendimit gjyqësor të formës së prerë.
Maksima - Kur Gjykata e Apelit vihet në lëvizje vetëm mbi ankimin e individit, ajo nuk mund të ushtrojë diskrecion për të ndryshuar cilësimin juridik të veprës, duke rënduar pozitën e individit.
Fjalë kyçe – Rikualifikim i të njëjtit fakt, përkeqësim i pozitës juridike, ankim i individit, ndryshim cilësimi juridik, rëndim i pozitës, individualizim dënimi, masë dënimi e njëjtë, garantim i të drejtës kushtetuese.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje i gjykuari është hetuar dhe proceduar penalisht për kryerjen e veprave penale "Rrëmbimi ose mbajtja peng e personit", të kryer në bashkëpunim dhe "Prodhimi dhe mbajtja pa leje e armëve luftarake dhe i municionit", për të cilat është deklaruar fajtor nga Gjykata e Shkallës së Parë për Krime të Rënda. E vënë në lëvizje vetëm mbi ankimin e kërkuesit, Gjykata e Apelit i ka dhënë faktit një cilësim juridik të ri, nga 109/1 në 109/3 të KP, por nuk ka ndryshuar masën e dënimit. KPGJL la në fuqi vendimin e Apelit, duke arsyetuar se pavarësisht se Gjykata e Apelit i ka dhënë faktit penal të atribuuar ndaj të pandehurve, për të cilin ata edhe janë deklaruar fajtorë nga gjykata e shkallës së parë, një cilësim juridik për të cilin ligji ka parashikuar masë dënimi më të rëndë, ka qenë shumë e kujdesshme në disponimin e saj, duke lënë në fuqi masën e dënimit të caktuar nga gjykata e shkallës së parë, në këtë mënyrë duke mos rënduar pozitën e të gjykuarve. I gjykuari i drejtohet GJK për shfuqizimin e vendimit të GJL si të papajtueshëm me Kushtetutën. GJK vlerëson se edhe pse Gjykata e Apelit nuk ka ndryshuar masën e dënimit për kërkuesin, kjo nuk ka asnjë rëndësi në rastin konkret për sa kohë që zbatimi i nenit 425/3 i KPP nuk lidhet vetëm me masën e dënimit të dhënë nga gjykata, por edhe me cilësimin juridik të veprës sipas parashikimeve të nenit 109 të KP. Çdo qëndrim i ndryshëm nuk do të përputhej me qëllimin e ligjvënësit dhe do të vinte në dyshim qëllimin e këtij instituti në drejtim të garantimit të të drejtave të të pandehurit në procesin penal. KPGJL vëren se Gjykata e Apelit nuk duhet t'i deklaronte të pandehurit fajtorë sipas cilësimit të ri juridik, siç është neni 109/3 i KP, duke rënduar situatën e të pandehurve, pasi një disponim i tillë bie në kundërshtim me kërkesat e nenit 425/3 të KPP (në fuqi në kohën e gjykimit të çështjes në gjykatën e apelit), në të cilin përcaktohej se “Kur apelues është vetëm i pandehuri gjykata nuk mund të caktojë një dënim më të rëndë, të zbatojë një masë sigurie më të rëndë, t'i japë pafajësisë një shkak më pak të favorshëm nga ai i vendimit të apeluar”.
Maksima - 1. Shpallja fajtor e një individi për një vepër penale nuk mund të bazohet vetëm mbi ekzistencën e një veprimi apo mosveprimi në kundërshtim me ligjin, por kërkon që të provohet edhe forma e fajësisë, dashja direkte apo indirekte, me të cilën është kryer vepra. 2. Dashja si formë e fajësisë nuk mund të presupozohet automatikisht nga pasojat e ndodhura, por duhet të analizohen në mënyrë të veçantë rrethanat konkrete që provojnë ndërgjegjësimin dhe vullnetin e të pandehurit në lidhje me pasojën.
Fjalë kyçe – Shpërdorim detyre, forma e fajësisë, vullnet për të shkelur detyrat funksionale, argumentim i elementit të dashjes.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, rezulton se gjykatat më të ulëta kanë arsyetuar se në veprimet e të pandehurit, gjenden të konsumuara elementet e figurës së veprës penale “Shpërdorimi i detyrës", pasi duke ushtruar funksionin e drejtorit pranë Drejtorisë së Menaxhimit dhe Mbrojtjes së Tokës në Bashkinë Himarë, ka përpiluar dhe ka përcjellë pranë Këshillit Bashkiak relacion sqarues, duke kërkuar miratimin e projektvendimit të përdoruesve faktikë të tokës bujqësore, me qëllim trajtimin e personave të ndryshëm me tokë bujqësore në pronësi, në fshatin Borsh. Në veprimtarinë e kryer prej të pandehurit, është shkelur procedura e parashikuar në ligjin nr. 57/2012, “Për përfundimin e procesit të kalimit të pronësisë të përfituesve të tokës bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore”, duke anashkaluar faktin se toka bujqësore, për shkak të veprimeve të të pandehurit janë lëshuar edhe Aktet e Marrjes së Tokës në Pronësi, ndërkohë që ligji shprehimisht e ndalon ndarjen e tokës në pronësi të personave të tjerë dhe lëshimin e AMTP, në mbivendosje të të drejtave të pronësisë. Gjykatat më të ulëta kanë argumentuar se i pandehuri e ka kryer veprën penale me dashje (direkte apo indirekte), në kuptimin që ai ka qenë në dijeni të faktit se veprimet apo mosveprimet e tij vijnë në kundërshtim me ligjin dhe përfaqësojnë mospërmbushje të rregullt të detyrës, duke konkluduar se i pandehuri ka shmangur verifikimin e gjendjes kadastrale të pasurisë që ka disponuar me AMTP. Po kështu, nga ana e të pandehurit, nuk është marrë konfirmimi në lidhje me zërin kadastral të pasurive nga Drejtoria e Administrimit dhe Mbrojtjes së Tokës, me qëllim përcaktimin, nëse kjo pasuri është ose jo tokë bujqësore. Mungon po ashtu edhe konfirmimi nga ish-ZVRPP, lidhur me statusin juridik të këtyre pasurive, në mënyrë që të verifikohej nëse këto pasuri që kërkoheshin të trajtoheshin me AMTP, janë apo jo të regjistruara në emër të të tretëve apo nëse ka kontrata qeraje të lidhura midis pronarit shtet dhe të tretëve, detyrim, i cili është i përcaktuar në pikën 11, të VKM nr. 337/2015, si dhe në ligjin nr. 171/2014. KPGJL argumenton se gjykatat e faktit janë mjaftuar me një përshkrim formal të veprimeve të të pandehurit dhe kanë nxjerrë përfundimin mbi fajësinë pa analizuar në mënyrë të argumentuar dhe faktike ekzistencën e dashjes, me të cilën pretendohet se është përpiluar akti nga ana e të pandehurit. Po ashtu, është lënë pa vlerësim thelbësor fakti nëse i pandehuri ka pasur vullnetin për të shkelur detyrat funksionale me qëllim që t’i sjellë përfitim të padrejtë personave të tretë ose të dëmtojë interesin shtetëror, dhe për rrjedhojë, Kolegji vlerëson se vendimi i gjykatave më të ulëta është marrë në mungesë të një analize të thelluar mbi elementin e dashjes, gjë që përbën shkelje të rëndë të ligjit penal në zbatimin e tij material dhe procedural.
Maksima – 1. Nuk mund të prezumohet fakti se pasoja e veprës penale penale “Ndërhyrje të padrejta në jetën private” ka ardhur pikërisht në vendbanimin (sipas gjendjes civile) të të dëmtuarës. 2. Kompetencën tokësore për shqyrtimin e veprës penale “Ndërhyrje të padrejta në jetën private” e ka gjykata e juridiksionit të përgjithshëm, e territorit ku ka vendbanimin i akuzuari.
Fjalë kyçe – Ndërhyrje të padrejta në jetën private, shpërndarje fotografish nëpërmjet mjeteve elektronike dhe rrjeteve sociale, vendi i pasojës, kompetencë lëndore.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se i akuzuari T.K. (vendndodhja Berat) kishte lidhje me të dëmtuarën V.K.(vendndodhja Angli) dhe gjatë njohjes së tyre në rrjetet sociale, i akuzuari ka kryer regjistrimin e figurave, si dhe ka ruajtur për publikim fotografi që ekspozojnë një aspekt të jetës private të V.K, pa pëlqimin e saj duke i shpërndarë më tej tek ish-bashkëshorti i të dëmtuarës K.K (vendndodhja Lukovë, Himarë), i cili i ka shpërndarë më tej tek familjarët dhe paraqitur si provë në gjykatën e juridiksionit të përgjithshëm Sarandë ku ka kërkuar të divorcohet nga e dëmtuara në fjalë. Në këtë pikë e dëmtuara ka ngritur akuzën për veprën penale "Ndërhyrje të padrejta në jetën private" e kryer në bashkëpunim për T.K dhe K.K (ku u hoq dorë nga gjykimi i këtij të akuzuari nga e dëmtuara) pranë Gjykatës së Juridiksionit të Përgjithshëm Sarandë. Në rastin konkret vërehet se të dy gjykatat të juridiksionit të përgjithshëm (Sarandë dhe Berat) në mosmarrëveshje kanë dakordësi lidhur me pamundësinë e përcaktimit/identifikimit të vendit të kryerjes së veprës penale, pasi mënyra e pretenduar se si është kryer vepra penale pamundëson një gjë të tillë (shpërndarje e fotove nëpërmjet mjeteve elektronike dhe rrjeteve sociale), por gjykatat në mosmarrëveshje nuk ndajnë të njëjtin qëndrim lidhur me mundësinë e përcaktimit/identifikimit të vendit të ardhjes së pasojës së veprës penale të pretenduar nga e dëmtuara akuzuese. Mënyra se si pretendohet se është kryer vepra penale, nëpërmjet fiksimit dhe shpërndarjes së imazheve-fotove në rrjetet sociale), që gjykatat në mosmarrëveshje bien dakord për pamundësinë e përcaktimit të vendit të kryerjes së veprës penale, pamundëson edhe përcaktimin e vendit të ardhjes së pasojës nga vepra penale.
Maksima – Paramendimi ekziston kur autori vepron me qëllim të qartë dhe të paracaktuar për të kryer vrasjen dhe dallon nga veprimet impulsive dhe të kryera në çast.
Fjalë kyçe – Vrasje me paramendim, përgatitja për kryerjen e vrasjes, qëllim i qartë, interval kohor para ekzekutimit.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se në lidhje me elementet e dashjes së paramenduar, praktika gjyqësore dhe doktrina shqiptare pranon se duhet të ekzistojnë në mënyrë kumulative një unitet i elementit objektiv (veprimet e të pandehurit, sjellja e tij, mjeti, planifikimi i rrjedhës së veprimeve, koha) dhe elementit subjektiv (keqdashja, qëllim i paramenduar, maturi, kujdes, gjakftohtësi dhe vendimmarrje e kujdesshme) që kërkon vrasja me paramendim. KPGJL vlerësoi të sjellë në vëmendje se, ndonëse praktika gjyqësore ka evidentuar si element të paramendimit kalimin e një intervali kohor para ekzekutimit, ajo që paraqet rëndësi të theksohet është se ky interval kohor nuk është i përcaktuar ligjërisht (në aspektin sasior). Paramendimi ekziston kur autori vepron me qëllim të qartë dhe të paracaktuar për të kryer vrasjen dhe dallon nga veprimet impulsive dhe të kryera në çast. KPGJL çmoi me rëndësi të ritheksojë se gjykatat e faktit duhet të analizojnë me kujdes të gjitha rrethanat specifike të rastit, duke vlerësuar provat dhe sjelljen e autorit për të përcaktuar nëse ekziston paramendimi. Në rast se provohet që autori ka patur një qëllim të qartë dhe të ndërgjegjshëm për të kryer vrasjen, pavarësisht kohëzgjatjes së intervalit kohor midis vendimit (për të vrarë) dhe veprimit, vrasja mund të kualifikohet me paramendim.
Maksima - 1. Vepra penale “Shkelja e të drejtave të pronësisë industriale”, që parashikohet në nenin 149/a të Kodit Penal, të ndryshuar, kryhet nga ana objektive në mënyrë të paautorizuar në disa forma që përfshijnë prodhimin, shpërndarjen, mbajtjen për qëllime tregtimi, shitjen, ofrimin për shitje, furnizimin, shpërndarjen, eksportimin ose importimin për këto qëllime të mallrave ose shërbimeve që mbrohen nga një markë tregtare e regjistruar sipas legjislacionit në fuqi për markat. 2. Në përcaktimin e fajësisë ose jo të autorit të kësaj vepre penale, gjykata ka detyrimin që të kryejë një hetim penal të plotë e të gjithanshëm, duke analizuar nëse shoqëria tregtare dhe administratori i saj kanë qenë apo jo të autorizuar me kontratë distribucioni nga një shoqëri tjetër tregtare për importimin e produktit të regjistruar për tregti apo kanë patur si qëllim përvetësimin e kësaj marke. Në këto raste, gjykata duhet të analizojë të drejtat dhe detyrimet që burojnë nga kontrata e lidhur midis subjektit të gjykuar dhe subjektit tregtar që e ka regjistruar markën në regjistrin e pronësisë industriale për herë të parë, mbi bazën e nomeklaturës dhe klasifikimit të mallrave sipas Traktatit të Nicës.
Fjalë kyçe – Shkelje e të drejtave të pronësisë industriale, pronësi industriale, markë H10, markë e regjistruar, kontratë distribucioni, anë objektive e veprës penale, përvetësim i markës, importim i markës për tregti.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje shqyrtohet fajësia e shoqërisë tregtare Z dhe administratorit të saj për veprën penale të parashikuar nga neni 149/a të KP “Shkelja e të drejtave të pronësisë industriale”, për shkak të importimit e tregtimit apo përvetësimit të markës H10 në territorin e Republikës së Shqipërisë. Nga hetimi i prokurorisë dhe gjykatave të faktit rezultoi se marka H10 ishte regjistruar nga dy shoqëri tregtare X dhe Y në regjistrin e pronësisë industriale brenda Republikës së Shqipërisë. Shoqëria X e kishte regjistruar e para markën H10 në regjistrin e pronësisë industriale sipas klasifikimit të 5 të Traktatit të Nicës, ndërkohë që shoqëria Y e kishte regjistruar e dyta markën sipas klasifikimit të 5 dhe të 8 të Traktatit të Nicës. Ndërkohë, shoqëria tregtare Z e ka futur produktin H10 në territorin shqiptar, duke e deklaruar përpara autoriteteve doganore mbi bazën e një kontrate distribucioni me shoqërinë tregtare X, por kjo kontratë nuk ishte e regjistruar në regjistrin e pronësisë industriale. Në këto rrethana, gjykatat e faktit e kanë dënuar shoqërinë tregtare dhe administratorin e saj. Mbi bazën e rekursit të të gjykuarve, Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë vendosi prishjen e vendimit të apelit, duke analizuar elementet e veprës penale nga ana objektive dhe i la si detyrë kësaj gjykate që të hetojë mbi të drejtat dhe detyrimet që burojnë nga kontrata e distribucionit për markën tregtare H10, nëse kemi si qëllim përvetësimin e kësaj marke me faj nga shoqëria tregtare.
Maksima – Kur vepra penale kryhet në bashkëpunim, bashkëpunëtorët jo ekzekutorë, mund të përgjigjen për veprën penale të parashikuar nga e njëjta dispozitë me të cilën janë deklaruar fajtor bashkëpunëtorët, në rast se vërtetohet realizimi i faktit kriminal në të gjithë elementet e tij material, dhënia e një kontributi rilevant në kryerjen e veprës penale nga bashkëpunëtori joekzekutor dhe ekziston dijenia, marrëveshja, kontributi dhe vullneti për të bashkëpunuar me ekzekutorët në kryerjen e faktit kriminal.
Fjalë Kyçe – Vrasje me paramendim mbetur në tentativë, bashkëpunim, bashkëpunëtorë joekzekutor, pluraliteti i subjekteve aktivë, kontributi relevant i bashkëpunëtorit, dashja.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, KPGJL arsyetoi se konkluzioni i Gjykatës së Apelit të veprës penale kryhet në bashkëpunim, bashkëpunëtorët jo ekzekutorë, nuk duhet të përgjigjen për veprën penale të parashikuar nga e njëjta dispozitë, por në bazë të asaj dispozite penale që parashikon veprën penale, figura juridike e së cilës është provuar prima facia në tërë elementet e saj përbërës, është një konkluzion i gabuar e në kundërshtim me vendimet unifikuese të KBGJL nr.1, datë 12.03.2002, nr.4, datë 15.04.2011, dhe nr.3, datë 02.11.2015. Në rastin objekt gjykimi në fakt del se, është provuar ekzistenca e një bashkëpunimi në tentativën e kryerjes së veprës penale të vrasjes së viktimës E. Ç., mes shtetasve A. T., A. Q., K. P., K. Sh. dhe A. U., pasi është provuar : 1) pluraliteti i subjekteve aktive, pesë persona të përgjegjshëm para ligjit për kryerjen e një vepre penale 2) realizimi i një vepre penale të parashikuar si të atillë nga ligji material penal, veprën penale të vrasjes 3) kontributi objektivisht relevant i bashkëpunëtorit (përkatësisht i ndarë sipas roleve vertikale: organizatore, ekzekutore, shtytës, ndihmës) (Vendimi unifikues nr.1, datë 12.03.2002), dhe 4) elementi subjektiv, dashja. Është provuar se, i pandehuri A. U. ka qenë një ndër bashkëpunëtorët aktiv në arritjen e qëllimit të përbashkët kriminal, vrasjen e E. Ç., me cilësinë e organizatorit dhe ndihmësit.
Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë
Maksima – Në përcaktimin e radhëve dhe pjesëve takuese të trashëgimisë ligjore gjykata duhet t’i referohet ligjit të kohës së vdekjes së trashëgimlënësit ish-pronar që përkon me të drejtën otomane (Sheriatin).
Fjalë kyçe – Trashëgimi ligjore, pjesë takuese, koha e vdekjes së trashëgimlënësit, ligji i Sheriatit.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje rezulton se paditësit kanë kërkuar njohjen e të drejtës si bashkëpronarë mbi një sipërfaqe pasurie të paluajtshme “truall”, të trajtuar me vendimet të ish-KKKP së Bashkisë Tiranë. Nga shqyrtimi i materialeve të dosjes gjyqësore dhe pretendimeve të parashtruara në rekurs, KCGJL ka evidentuar se arsyetimi dhe përfundimi i Gjykatës së Apelit Tiranë për disponimin e pjesës takuese të bashkëpronësisë dhe detyrimin për regjistrim në kadastër është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të dispozitave të KPC, pasi për këtë pjesë të disponimit gjykata nuk ka zbatuar parimin e kontradiktoritetit. KCGJL vlerëson se në procesin e rigjykimit Gjykata e Apelit Tiranë, ka qenë e detyruar të diskutonte qëndrimin e secilës prej palëve për të drejtat e trashëgimisë dhe të dispononte lidhur me pjesën takuese të bashkëpronarëve sipas orientimeve të KCGJL, duke arsyetuar mbi ligjin e zbatueshëm për trashëgiminë, që në rastin konkret përkon me Sheriatin, për sa kohë që subjekti ish-pronar ka vdekur në vitin 1908.
Maksima – Falja si mënyrë mbarimi e detyrimeve nuk gjen zbatim në rastet e detyrimit për të paguar shpërblimin e dëmit jashtëkontraktor të shkaktuar në shëndet apo nga vdekja e personit. Pala e dëmtuar, pavarësisht tërheqjes së dëmshpërblimit të ofruar nga shoqëria siguruese dhe deklarimit që e konsideron të shuar dhe të falur çdo detyrim tjetër, ka të drejtë të kërkojë vlerën reale të dëmshpërblimi.
Fjalë kyçe –Aksident automobilistik, shpërblim dëmi, shuarja e detyrimit, falja e detyrimit, shoqëri siguruese, vlerë reale e dëmshpërblimit.
Përmbledhja e vendimit –Në këtë çështje trajtohet mosmarrëveshja lidhur me shpërblimin e dëmit të plotë pasuror dhe jo pasuror të shkaktuar nga një aksident automobilistik të ndodhur në vitin 2011. Paditësja ka pranuar dëmshpërblimin dhe ka nënshkruar marrëveshje me shoqërinë siguruese duke përcaktuar se “Kreditori pranon plotësisht shumën dhe me tërheqjen e saj pranon përmbushjen tërësisht të pretendimeve duke deklaruar se në bazë të nenit 511 të KC, çdo detyrim tjetër e konsideron të shuar edhe me falje...”. Duke marrë shkas nga një tjetër akt vlerësimi i kryer pranë KMCAP në vitin 2014, ku paditësja ka rezultuar në një shkallë invaliditeti më të lartë, ajo i është drejtuar gjykatës me padi duke kërkuar shpërblimin e plotë të dëmit. KCGJL shprehet se Gjykata e Apelit nuk ka bërë një interpretim të drejtë të kritereve ligjore të shuarjes së detyrimit pasi nuk ka mbajtur në konsideratë as përmbajtjen e marrëveshjes dhe as natyrën e dëmit për të cilën është lidhur kjo marrëveshje. Pranimi i një shume dëmshpërblimi nga kreditori në rastet e dëmeve të shkaktuara nga aksidentet rrugore nuk mund të barazohet me përmbushjen e detyrimit në kuptimin klasik sipas neneve 455 e vijues të KC. Në rastin e detyrimeve që lindin si rezultat i dëmeve jashtëkontraktore, masa e detyrimit është e panjohur dhe vlera e tij mund të përcaktohet. Për rrjedhojë pagesa e shumës nga shoqëria siguruese nuk përbën shuarje të detyrimit me përmbushje. Sipas nenit 511 të KC aktmarrëveshja që të plotësojë kushtet ligjore të faljes, kërkon plotësimin në mënyrë kumulative të disa kushteve ligjore për të sjellë shuarjen e detyrimit.
III. Vendimi nr. 00-2024-5476 (843), datë 18.12.2024 i Kolegjit Civil
Maksima – Për cilësimin e saktë t natyrës dhe llojit të kontratës, referimi nuk bëhet tek kuptimi literal i emërtimit të saj, por tek qëllimi i vërtetë dhe i përbashkët i palëve për kalimin e pjesëve takuese në bashkëpronësi për shkak të marrëdhënies së trashëgimisë. Respektimi i formës ligjore me akt noterial dhe regjistrimi në regjistrin e pasurive të paluajtshme, konfirmon se ajo ka të gjitha veçoritë thelbësore të kontratës së dhurimit.
Fjalë kyçe - E drejta e pronësisë, pjesë takuese në bashkëshkëpronësi, marrëdhënie e trashëgimisë, kontratë dhurimi.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, objekt shqyrtimi është vendimi i pjesëtimit të disa pasurive në bashkëpronësi me të cilin është bërë pjesëtimi i pasurive të paluajtshme në bashkëpronësi të paditëses dhe të paditurit, sipas individualizimit të tyre, përcaktimit të rrethit të bashkëpronarëve dhe pjesëve takuese ideale të pasqyruara në regjistrin e pasurive të paluajtshme. Në rekurs i padituri ngre pretendimet në lidhje me pavlefshmërinë e kontratës së pjesëtimit që ka rritur pjesën takuese të paditëses dhe mungesën e vullnetit të bashkëpronares për lidhjen e kontratës së pjesëtimit, pa argumentuar se në ç’mënyrë një pavlefshmëri e tillë mund të ndikonte tek përcaktimi i pjesës së tij takuese. KCGJL vëren se me anë të kontratës së pjesëtimit sipas emërtimit formal, ku të gjithë bashkëpronarët e tjerë, përveç të paditurit, i kanë kaluar pjesën e tyre takuese paditëses, nuk konstatohen shkaqe pavlefshmërie të saj, sikundër me të drejtë është konkluduar edhe nga gjykatat e faktit. Në përputhje me parimet dhe rregullat e interpretimit të kontratave të parashikuara nga nenet 681-690 të KC, KCGJL vlerëson se për cilësimin e saktë të natyrës dhe llojit konkret të një kontrate, referimi nuk duhet bërë tek kuptimi literal i emërtimit të saj, por tek qëllimi i vërtetë dhe i përbashkët i palëve si dhe sjellja e tyre në tërësi para dhe pas përfundimit të kontratës. Për më tepër i padituri nuk parashtron asnjë argument të qenësishëm se përse pjesa e tij është cenuar apo zvogëluar nga disponimi i bërë, në një kohë kur qartësisht rezulton se e drejta dhe pjesa e tij në këtë bashkëpronësi janë fituar për shkak të marrëdhënies së trashëgimisë, si trashëgimtar ligjor i babait të tij, dhe jo si anëtar i familjes bujqësore.
Maksima – Mungesa e marrëveshjes noteriale, nuk mund të shërbejë si një kriter përjashtues i njohjes së të drejtave pasurore të bashkëjetuesit. Lidhja e marrëveshjes noteriale përbën një të drejtë për bashkëjetuesit dhe jo një detyrim..
Fjalë kyçe – Bashkëjetesa, bashkëpronësia, pasojat pasurore që rrjedhin bashkëjetesa, të drejta pasurore, bashkëjetues.
Përmbledhja e vendimit –Në këtë çështje trajtohet njohja e të drejtës së bashkëpronësisë midis paditëses dhe bashkëjetuesit të ndjerë, me të cilin kishte lidhur martesë faktike, bashkëjetuar e kontribuar bashkërisht mbi fitimin e pasurive.KCGJL vlerëson se përfundimi i arritur nga Gjykata e Apelit Tiranë se paditësja nuk legjitimohet në ngritjen e kërkimit të padisë, për shkak të mungesës së aktmarrëveshjes noteriale sipas nenit 164 të KF është rezultat i një hetimi të mangët nga ana e kësaj gjykate dhe interpretimit të gabuar të ligjit. Paditësja ka kërkuar njohjen në rrugë gjyqësore të të drejtës së bashkëpronësisë mbi pasuritë, në mungesë të akteve “formale” që vërtetojnë këtë të drejtë. Bashkëjetesa përbën vetëm një element faktik për efekt të të provuarit të bashkëpronësisë, mbi pasuritë objekt gjykimi. Sa i përket pasojave që rrjedhin nga bashkëjetesa, neni 164 i KF përcakton se “Personat bashkëjetues mund të lidhin marrëveshje para noterit, ku përcaktojnë pasojat që rrjedhin nga bashkëjetesa lidhur me fëmijët dhe pasurinë gjatë bashkëjetesës”. Një akt i tillë ka efekt provues për të drejtat e detyrimet e tyre por jo karakter krijues të të drejtave e detyrimeve. Në mungesë të këtij akti, bashkëjetuesit kanë të drejtën të kërkojnë njohjen e të drejtave të tyre në rrugë gjyqësore. Provueshmëria e ekzistencës së kontributit efektiv në fitimin e sendeve dhe përcaktimin e pjesëve sipas këtij kontributi, vlerësohet nga KCGJL si një element shumë i rëndësishëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjes objekt gjykimi, pasi prej përcaktimit të tij varet ekzistenca e të drejtës subjektive të bashkëpronësisë të pretenduar nga paditësja dhe raportet e pjesëve mbi sendet objekt gjykimi në eventualitetin e vërtetimit të kësaj të drejte.
Maksima – Për sa kohë që shkaku i kërkimit të padisë lidhet me njohjen e të drejtave dhe detyrimeve të një uzufrukti i cili është absolutisht i pavlefshëm për shkak të mosrespektimit të formës ligjore, padia është e pabazuar
Fjalë kyçe - Veprim juridik absolutisht i pavlefshëm, marrëdhënie uzufrukti, mosrespektim i formës ligjore.
Përmbledhja e vendimit – Në çështjen objekt rekursi jemi përpara një uzufrukti të krijuar midis palëve ndërgjyqëse me anë të një veprimi juridik, të hartuar në formë shkresore, shkresë e thjeshtë, duke mos respektuar kriterin e formës noteriale. Siç kanë konstatuar gjykatat e faktit, nëpërmjet padisë së vërtetimit të kësaj marrëdhënie juridike, pala paditëse ka kërkuar të njihet ekzistenca e uzufruktit, e cila mbart për palët të drejta dhe detyrime civile të kërkuara në pjesët e tjera të padisë. KCGJL i gjen të bazuara konstatimet e kryera sepse në këtë rast ndodhemi përpara një veprimi juridik nul, për shkak të mosrespektimit të formës të kërkuar nga ligji për efekt vlefshmërie. Pala paditëse nuk mund të pretendojë shpërblimin e vlerës së sendit apo pasoja të tjera të rrjedhura nga uzufrukti, nëpërmjet një padie që ka si shkak njohjen e marrëdhënies kontraktore të uzufruktit, e cila është absolutisht e pavlefshme që në gjenezë. Gjithashtu, gjykata nuk mundet asesi të “ligjërojë” një marrëdhënie kontraktore, e cila konsiderohet se nuk ka ekzistuar ab initio, pasi një veprim juridik absolutisht i pavlefshëm nuk mund të bëhet i vlefshëm, as me vullnetin e palëve dhe as me disponimin e gjykatës. KCGJL vëren se në këtë rast mosrespektimi i formës nuk kushtëzon fitimin e pronësisë me parashkrim fitues, mjafton që të plotësohen kushtet e tjera që lidhen me kalimin e kohës dhe sjelljen e subjektit në raport me sendin mbi të cilin gëzon uzufruktin. Veprimi juridik që ka pasur si synim krijimin e marrëdhënies së uzufruktit i bërë me shkresë të thjeshtë nuk plotëson afatin 5 vjeçar të parashikuar nga nenit 168 të KC.
VI. Vendimi nr. 00-2025-581 (83), datë 12.02.2025i Kolegjit Civil
Maksima – Në rastet e zënies së rrugës me objekte nga i padituri, paditësi nuk legjitimohet të ngrejë padinë e pushimit të cenimit të pronës, por mund të realizojë të drejtën e tij nëpërmjet padisë për krijimin apo mbrojtjen e servitutit të kalimit.
Fjalë kyçe - Padi pushim cenimi, servitut kalimi, pronë private, pronë shtetërore.
Përmbledhja e vendimit – Nga shqyrtimi i çështjes rezulton se pala paditëse i është drejtuar gjykatës për pushimin e cenimit të pronësisë nga pala e paditur dhe heqjen e objekteve të vendosura prej saj në një pjesë të rrugës publike duke e ngushtuar në pjesën që ajo kufizohet me të. Sipas saj këto veprime kanë bërë të pamundur zhvillimin me ndërtim pasurinë e saj, kur rruga publike është e zënë në një pjesë të gjerësisë. Ndërkohë, pala e paditur ka kundërshtuar padinë duke prapësuar se objektet e pretenduara nuk janë vendosur në rrugën publike, por brenda pasurisë së saj. Gjykata e Apelit megjithëse ka ndryshuar vendimin e gjykatës së shkallës së parë duke pranuar padinë, nuk ka analizuar këtë prapësim, në kundërshtim edhe me rezultatet e aktit të ekspertimit të kryer. Ajo ka urdhëruar të paditurit të heqë këto objekte, pa dhënë argumente nëse ky urdhër prek apo jo pronën e palës së paditur. KCGJL vlerëson se mënyra e arsyetimit të Gjykatës së Apelit ka cenuar jo vetëm të drejtën për të marrë një përgjigje lidhur me aksesin mbrojtës në raport me padinë, por edhe të drejtën subjektive për të realizuar në të ardhmen shpërblimin e pasurisë private të zënë si rrugë publike, kur pretendohet se nuk është realizuar ndonjë procedurë shpronësimi. Gjykata ka bërë një kualifikim të gabuar të marrëdhënies juridike civile, e cila në rastin më të mirë mund të jetë një pretendim për krijim servituti, por jo padi mohuese. Shkaku ligjor implikon një padi për krijimin e servitutit të kalimit sipas neni 261 e vijues të KC, ose zbatimin e Master - Planit të Komunës Kashar, gjë që nuk realizohet nëpërmjet gjykatës me padinë objekt gjykimi.
Maksima – Kompetenca e gjykatës për shqyrtimin e mosmarrëveshjeve me natyrë tregtare lidhet me territorin ku ka qendrën personi fizik apo juridik tregtar i paditur, duke përmbushur kriterin e afërsisë territoriale.
Fjalë kyçe - Kompetencë lëndore, kompetencë tokësore, qendra e personit juridik, kriteri i afërsisë territoriale.
Përmbledhja e vendimit – Në çështjen objekt rekursi, paditësi ka qenë themelues dhe administrator i shoqërisë tregtare private, deri në datën 26.11.2021 kur është depozituar kontrata e dhurimit, nëpërmjet të cilës është bërë kalimi me anë të dhurimit të 50% të kuotave të shoqërisë dhe është vendosur largimi i tij si administrator duke u emëruar i padituri, djali i tij. Nga ana e të paditurit, pa dijeninë e paditësit, është hartuar kontrata e dhurimit, e cila ka në përmbajtjen e saj “shprehjen e vullnetit” për t’i dhuruar atij 50% të kuotave të shoqërisë, e cila nuk është firmosur nga ana e paditësit, por nga një person tjetër. Asambleja e Ortakëve të shoqërisë tregtare ka miratuar dhurimin e kuotave dhe emërimin e të paditurit si administrator të shoqërisë duke filluar për një afat kohor 5-vjecar me të drejtën për t’u rizgjedhur. Paditësi i është drejtuar Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Berat e cila ka vendosur të shpallë moskompetencën lëndore dhe ja ka dërguar aktet për shqyrtim Gjykatës së Shkallës së Parë të Juridiksionit të Përgjithshëm Tiranë, si gjykatë me kompetencë lëndore. KCGJL vëren se mosmarrëveshjet e parashikuara në nenin 334 të KPC duhet të shqyrtohen nga seksioni tregtar i gjykatës së vendit ku ka qendrën personi juridik a fizik tregtar i paditur. Ligji kërkon jo vetëm gjykimin nga një gjykatë që ka kompetencë lëndore në kuptim të nenit 41 të KPC, por edhe që gjykimi të bëhet nga seksioni tregtar i gjykatës, e cila nga pikëpamja tokësore është gjykata ku si rregull ka qendrën personi juridik ose fizik tregtar i paditur, përveç kur palët me marrëveshje kanë zgjedhur një gjykatë të ndryshme. KCGJL vlerëson se në frymën e nenit 335 të KPC, është kriteri i “afërsisë territoriale” që duhet të kushtëzojë këtë lloj transferimi.
Maksima – Kur subjekti kërkues ngre pretendime lidhur me vlefshmërinë e vendimin e KKKP si akt “quasi gjyqësor” dhe kërkon të drejtën e pronës duke paraqitur prova në mbështetje të saj, gjykata duhet të zhvillojë një gjykim themeli lidhur me titullin e pronësisë të gjithë ndërgjyqësve, dhe jo të rrëzojë padinë me argumentin se mjeti i duhur është ai i kundërshtimit të vendimit të KKKP.
Fjalë kyçe - Akt “quasi gjyqësor”, pavlefshmëri veprimi juridik, titull i pronësisë, kundërshtim i vendimit të KKKP
Përmbledhja e vendimit –Në këtë çështje ka rezultuar se Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë ka vendosur detyrimin e të paditurit t’i lirojë dhe t’i dorëzojë paditësit truallin objekt mosmarrëveshje, me arsyetimin se ky i fundit ishte pronar i pasurisë me mënyrë te ligjshme që ka si bazë një veprim juridik të ligjshëm sikundër është trashëgimia. Paditësi nga pikëpamja procedurale ka legjitimim aktiv për ngritjen e kësaj padie, pasi fakton me dokumentacion zyrtar titullin e pronësisë. Nga akti i ekspertimit i pranuar në gjykim del se ka mbivendosje midis të dy pronave dhe se KKKP ka kthyer një pronë dy herë, një herë të paditurve që në vitin 1994 dhe një herë paditësit në vitin 2000. Gjykata e Apelit Tiranë ka ndryshuar vendimin e gjykatës së shkallës së parë dhe ka rrëzuar padinë e kërkuesit me arsyetimin se ai nuk duhej të ngrinte padinë e kërkimit të sendit, por të kundërshtonte vendimet e KKKP, mbi bazën e të cilave të paditurit posedonin pronën në mënyrë të ligjshme. Në 2024 kanë paraqitur përpara Gjykatës së Lartë kërkesë edhe subjekte të tjerë për kthimin e çështjes në rigjykim, duke pretenduar se edhe ata janë bashkëpronarë të përjashtuar nga bashkëpronësia dhe pjesëmarrja në gjykim. Sipas tyre, një pjesë e pronës është regjistruar në ish-ZVRPP Tiranë, vetëm në emër të paditësit, mbi bazën e një dëshmie trashëgimie të falsifikuar. KCGJL vlerëson se Gjykata e Apelit duhet të analizonte titujt e pronësisë të secilit prej ndërgjyqësve, për të vlerësuar ligjshmërinë ose jo të tyre dhe jo të rrëzonte padinë me argumentin se mjeti i duhur është ai i kundërshtimit të vendimeve të KKKP. Subjekti që pretendon se është pronar mund të përdorë padinë e rivendikimit ndër të tjera edhe si një mekanizëm për të kundërshtuar përfitimin e një pasurie të paluajtshme nga një person që e ka marrë atë përmes vendimmarrjeve të KKKP apo AKKP.
Maksima – E njëjta gjykatë që ka juridiksion për zgjidhjen e martesës duhet të ketë juridiksion edhe çështjen e përgjegjësisë prindërore. Vendimi për nxjerrjen jashtë juridiksionit gjyqësor vetëm të kundërpadisë, pa pasur asnjë diferencë tek elementi i huaj midis asaj dhe padisë, nuk gjen mbështetje në frymën e Konventës së Hagës si dhe ligjin nr.10428/2011 “Për të drejtën ndërkombëtare private”.
Fjalë kyçe - Element i huaj, juridiksion gjyqësor, kundërpadi, vendqëndrim i zakonshëm, përgjegjësi prindërore.
Përmbledhja e vendimit – Pala paditëse i është drejtuar Gjykatës së Shkallës së Parë të Juridiksionit të Përgjithshëm Elbasan, me padinë objekt gjykimi për zgjidhjen e martesës midis bashkëshortëve dhe lënien për rritje dhe edukim të fëmijës së mitur. Ndërkohë, nëpërmjet kundërpadisë, pala e paditur ka kërkuar lejimin nga ana e gjykatës që djali i mitur të lëvizë jashtë shtetit pa autorizimin e babait të tij.Kundërpadia në thelb lidhet me mënyrën e ushtrimit të përgjegjësisë prindërore, pasi kërkohet të lejohet e paditura kundërpaditëse të lëvizë jashtë shtetit fëmijën e mitur, pa autorizimin e paditësit (babait). Rregullimi dhe adresimi i një kërkimi të tillë është i lidhur në mënyrë të ngushtë me kërkimin kryesor, zgjidhjen e martesës dhe të pasojave të saj në raport me përgjegjësinë prindërore. Kërkimi për lëvizjen jashtë shtetit të fëmijës kushtëzohet nga mënyra se si do të vendosë gjykata lidhur me ushtrimin e plotë të përgjegjësisë prindërore nga njëri prej prindërve dhe të drejtën e takimit të prindit tjetër, të cilit nuk i lihet fëmija për rritje dhe edukim. KCGJL vlerëson se zbatimi i rregullave për përgjegjësinë prindërore duhet të orientohet drejt parimit se është e përshtatshme të kemi një instrument të vetëm si në rregullimin e pasojave të zgjidhjes së martesës ashtu dhe në përgjegjësinë prindërore. E njëjta gjykatë që ka juridiksion për zgjidhjen e martesës duhet të ketë juridiksion edhe çështjen e përgjegjësisë prindërore.
Maksima - Kufizimi i së drejtës së takimit të fëmijës me prindin (babain), pa arsyetuar për ekzistencën e rrethanave të veçanta në lidhje me proporcionalitetin e këtyre kufizimeve, është rrjedhojë e zbatimit të gabuar të parimit të interesit më të lartë të fëmijës.
Fjalë kyçe - Kufizimi i së drejtës së takimit, interesi më i lartë i fëmijës, proporconaliteti i kufizimeve, e drejtë prindërore.
Përmbledhja e vendimit –Në këtë çështje pala paditëse, nëna e fëmijës ka kërkuar përcaktimin e ushtrimit të përgjegjësisë prindërore. Paditësja dhe i padituri kanë bashkëjetuar me njëri-tjetrin për një periudhë 12-vjecare, prej të cilës rezulton të ketë lindur një fëmijë jashtë martese, i cili është njohur nga i padituri si fëmijë e tij dhe është regjistruar në gjendjen familjare të paditëses. Ndërprerja e bashkëjetesës është shoqëruar me konflikte të dhunshme ndërmjet palëve ndërgjyqëse për rrjedhojë, nga Gjykata e Rrethit Gjyqësor Vlorë, është lëshuar urdhri i menjëhershëm i mbrojtjes në favor të paditëses. Rezulton se gjykatat e faktit kanë mbajtur qëndrime të ndryshme përsa i përket të drejtës së takimit të paditësit, pasi gjykata e shkallës së parë e ka përcaktuar të drejtën e takimit për të paditurin të shtunën e çdo jave, ndërsa Gjykata e Apelit e investuar mbi ankimin e të dy palëve, e ka kufizuar atë akoma më shumë duke e caktuar një herë në muaj, në një prej ditëve të shtuna të muajit. KCGJL ka vlerësuar se vendimmarrja e Gjykatës së Apelit ka qenë rrjedhojë e zbatimit të gabuar të parimit të interesit më të lartë të fëmijës, pasi rezulton se Gjykata e Apelit e ka përcaktuar interesin më të lartë të fëmijës në raport me të drejtën e takimit për të paditurin sipas një supozimi të përgjithshëm ligjor, pa arsyetuar për ekzistencën e atyre rrethanave të veçanta në lidhje me proporcionalitetin e kufizimeve që ka vendosur për ushtrimin e kësaj të drejte, si dhe pa argumentuar të kundërtën e vlerësimit psikologjik për nevojën e kontakteve të rregullta ndërmjet të paditurit dhe fëmijës së tij.
2. Jurisprudencë e GJEDNJ kundër Shqipërisë
1. Shkelje e të drejtës së pronës, mjetit efektiv të ankimit, si dhe të drejtës pët të pasur një vendim gjyqësor të ekzektuar brenda një afati të arsyeshëm. (Fjalë kyçe: Vendim gjyqësor i formës së prerë, vendim i ekzekutueshëm, e drejtë prone, mjet efektiv ankimi, afat i arsyeshëm, njohje e njëanshme e dëmshpërblimit nga shteti)
Në çështjen “Danushi dhe të tjerë kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 33547/08, vendimi i datës 13 mars 2025, për cenimin e të drejtës së pronës, mjetit efektiv të ankimit, si dhe shkeljen e të drejtës për të patur një vendim të ekzekutuar, GJEDNJ në përfundim të procedurave për zgjidhje miqësore të pasuksesshme, vendosi të pranojë deklaratën e njëanshme të qeverisë, e cila njohu shkeljen e të drejtave të ankuesit për shkak të ekzekutimit të vonuar të vendimit dhe i akordoi atij një dëmshpërblim të drejtë. Si rezultat i kësaj deklarate Gjykata vlerësoi se nuk është më e nevojshme të vijojë me shqyrtimin e çështjes. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-242712
2. Mospranim i pretendimit për shkeljen e të drejtës së pronës dhe të drejtës për të pasur një vendim administrativ për kthimin e pronës të ekzekutuar brenda një afati të arsyeshëm. (Fjalë kyçe: Vendim administrativ i ekzekutueshëm, e drejtë prone, afat i arsyeshëm, mjet efektiv ankimi, mjet i brendshëm efektiv, formë kompensimi)
Në çështjen “Petrela dhe të tjerë kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 18948/22, vendimi i datës 18 mars 2025, për cenimin e të drejtës së pronës dhe të drejtës për të patur një vendim administrativ për kthimin e pronës të ekzekutuar, GJEDNJ vëren se kërkesa është e pabazuar, pasi kërkuesit nuk kanë ezauruar mjetet e brendshme efektive të ankimit për të pasur një vendim përfundimtar nga ATP. Për sa kohë që kërkuesit nuk e kanë kundërshtuar gjyqësisht në gjykatat kombëtare vendimmarrjen e ATP, atëherë ata kanë pasur mjete të brendshme për t`i shteruar dhe nuk i kanë shteruar. Gjithashtu, GJEDNJ vëren se kërkuesit nuk i kanë vendosur në dispozicion dokumentet e kërkuara ATP, me qëllim që të bashkëpunonin me të për të zgjedhur një nga format e kompensimit të pronës me vendim administrativ përfundimtar. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-243003
3. Mospranim i pretendimit për shkeljen e parimit të gjësë së gjykuar dhe parimit të sigurisë juridike. (Fjalë kyçe: Parimi i sigurisë juridike, parimi i gjësë së gjykuar, e drejtë e pronës, e drejta e parablerjes)
Në çështjen “Duhanxhiu dhe të tjerë kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 47858/17, vendimi i datës 25 mars 2025, për cenimin e parimit të gjësë së gjykuar dhe të sigurisë juridike, për shkak se nuk është zbatuar vendimi i formës së prerë që i ka njohur kërkuesve të drejtën e parablerjes mbi pronën e njohur për kompensim, GJEDNJ konstaton se kërkesa është e pabazuar, pasi vendimi gjyqësor i formës së prerë sjell efekte vetëm për palët pjesëmarrëse në gjykim. Kështu, për sa kohë që në procesin gjyqësor për njohjen e të drejtës së parablerjes së kërkuesit ka marrë pjesë vetëm pala e paditur Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronës dhe nuk kanë marrë pjesë Ministria e Ekonomisë dhe subjekti që e dispononte faktikisht pronën, e që ja ka blerë ministrisë me procedurë privatizimi, nuk ndodhemi përpara cenimit të parimit të sigurisë juridike dhe parimit të gjësë së gjykuar siç pretendon kërkuesi. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-243141
4. Shkelje e të drejtës për t`u gjykuar brenda një afati të arsyeshëm dhe e të drejtës së aksesit në Gjykatën Kushtetuese. (Fjalë kyçe: E drejtë prone, gjykim brenda afatit të arsyeshëm, afat i arsyeshëm, akses në Gjykatën Kushtetuese)
Në çështjen “Fortuzi kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 29237/18, vendimi i datës 22 prill 2025, ku pretendohet cenimi i të drejtës së pronës, të drejtës për t`u gjykuar brenda një afati të arsyeshëm dhe cenimi i aksesit në Gjykatën Kushtetuese, GJEDNJ vlerëson se kërkesa është e bazuar, për sa kohë që proceset gjyqësore në gjykatat e zakonshme dhe Gjykatën Kushtetuese kanë zgjatur për 7 vjet e 7 muaj. Kontribut në vonesa sipas GJEDNJ ka dhënë zbardhja me vonesë e vendimit nga Gjykata e Apelit prej rreth 1 viti e 10 muajsh dhe zbardhja me vonesë e vendimit nga Gjykata e Lartë prej rreth 1 viti e gjysmë, Për sa i përket cenimit të aksesit në Gjykatën Kushtetuese, GJEDNJ vëren se ka shkelje, nisur nga fakti që nuk dokumentohet se kur i është dorëzuar kërkuesit vendimi i Gjykatës së Lartë, ç`ka do të shërbente më pas për për të kuptuar nëse pala e ka zënë apo jo afatin e ankimit kushtetues individual. Sipas GJEDNJ, është detyrë e Gjykatës së Lartë që të dokumentojë datën e dorëzimit të vendimit tek palët. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-242762
5. Shkelje e të drejtës për t`u dëgjuar dhe mbrojtur dhe mospranim i pretendimit për cenimin e të drejtës për të marrë pjesë në procesin penal e për të pasur një vendim të arsyetuar nga Gjykata e Lartë. (Fjalë kyçe: E drejta për t`u dëgjuar, e drejta për t`u mbrojtur, deklaratë në organet hetimore, dëshmi, e drejta për të pyetur dëshmitarët, provë vendimtare për dënim, vendim i arsyetuar)
Në çështjen “Jaupi kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 23369/16, vendimi i datës 29 prill 2025, ku pretendohet cenimi i të drejtës për t`u dëgjuar, mbrojtur, marrë pjesë në procesin penal dhe për të pasur një vendim të arsyetuar nga Gjykata e Lartë, GJEDNJ vlerëson se kërkesa është e bazuar, pasi kërkuesit i është cenuar e drejta e mbrojtjes, për sa kohë që nuk i dhënë mundësia t`i shtrojë pyetje dëshmitarëve apo të kundërshtojë dëshmitë e tyre, të cilët i kanë dhënë dëshmitë me deklaratë përpara organeve hetimore, pa marrë pjesë në seancat gjyqësore që janë zhvilluar për krimin e kryer dhe ku pesha e tyre ka qenë vendimtare për dënimin e kërkuesit. Sipas GJEDNJ, deklarata e marrë nga organet hetimore nuk mund të barazohet kurrsesi me dëshminë e dhënë gjatë seancës gjyqësore përpara gjyqtarit dhe kërkuesit duhet t`i ishin garantuar mjete të tjera procedurale balancuese në respektim të parimit të barazisë së armëve. Shteti dështoi t`i provonte GJEDNJ qoftë edhe me regjistrime deklaratat e marra nga dëshmitarët para organeve hetimore. GJEDNJ rrëzoi pretendimin e kërkuesit për vendim të paarsyetuar nga Gjykata e Lartë, për sa kohë që vendimi i dhënë nga Gjykata u kishte dhënë përgjigje të gjitha pretendimeve të tij, me përjashtim të çështjeve të faktit, që mbeten në kompetencë të gjykatave të faktit. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-242856
6. Shkelje e të drejtës për t`u gjykuar brenda një afati të arsyeshëm në Gjykatën e Lartë. (Fjalë kyçe: Afat i arsyeshëm, gjykim në afat të arsyeshëm, mjet efektiv ankimi, kompleksitet i çështjes)
Në çështjen “ARB SHPK dhe tre të tjerë kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 38860/19, vendimi i datës 27 maj 2025, ku pretendohet cenimi i të drejtës për t`u gjykuar brenda një afati të arsyeshëm në Gjykatën e Lartë dhe të drejtës për të pasur mjet efektiv ankimi në këtë drejtim, GJEDNJ vlerëson se kërkesa është bazuar, pasi mosgjykimi i çështjes për më tepër se 8 vjet e 6 muaj në Gjykatën e Lartë nuk është në përputhje me nenin 6 të KEDNJ dhe me gjykimin brenda një afati të arsyeshëm. Kur palët vihen përballë vonesave të tilla, GJEDNJ thekson se, nuk kanë detyrimin që të provojnë dëmin që mund t`u vijë nga vonesa. GJEDNJ arsyeton se kontribut në vonesa ka dhënë edhe Gjykata Kushtetuese që ka rrëzuar kërkesat për përshpejtimin e gjykimit të çështjeve, si dhe Gjykata e Lartë, që vonesat e gjykimit të çështjeve për shkak të reformës në drejtësi, nuk i ka konsideruar si pjesë të afatit të arsyeshëm të gjykimit. I njëjti qëndrim mbahet për kërkuesin e dytë, ku vonesa e gjykimit të çështjes në Gjykatën e Lartë është 7 vjet, si dhe për kërkuesin e tretë ku vonesa e gjykimit në Gjykatën e Lartë për mosmarrëveshjen e pensionit është mbi 4 vjet. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-243249
3. Pasqyrimi i aktiviteteve të Gjykatës së Lartë
Në datën 10 prill 2025 u zhvillua një trajnim për nëpunësit e Njësisë së Shërbimit Ligjor të Gjykatës së Lartë në bashkëpunim me Ambasadën Britanike dhe Zyrën Gjyqësore të Anglisë dhe Uellsit. Trajnimi u zhvillua nën drejtimin e gjyqtarëve britanikë dhe pati në fokus përmirësimin e cilësisë së hartimit të vendimeve gjyqësore, përmes shkëmbimit të praktikave më të mira dhe përdorimit të qasjes analitike në argumentimin ligjor. https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/media/trajnim-per-njesine-ligjore-ne-bashkepunim-me-ambasaden-britanike-dhe-zyren-gjyqesore-te-anglise-dhe-uellsit
Në datat 5 – 7 maj 2025 Gjykata e Lartë e Republikës së Shqipërisë mori pjesë në edicionin e 29 të Kongresit Botëror të Ligjit, në Santo Domingo, Republika Dominikane. Ky forum i rëndësishëm ndërkombëtar ka nisur punimet me një ceremoni madhështore në ambientet e Universidad Autónoma de Santo Domingo, ku personalitete të njohura ndërkombëtare kanë riafirmuar angazhimin e tyre për forcimin e shtetit të së drejtës. Delegacioni shqiptar u përfaqësua gjerësisht në këtë aktivitet, me një përfshirje të drejtpërdrejtë të gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë, të cilët ishin pjesë aktive e diskutimeve për sfidat bashkëkohore të drejtësisë gjatë ditëve të konferencës. Kryetari i Gjykatës së Lartë Sokol Sadushi trajtoi temën me titull “Shteti i së drejtës, shkenca dhe teknologjia”, Zëvendëskryetari i Gjykatës së Lartë Ilir Panda trajtoi “Dinjiteti njerëzor”, gjyqtarja Albana Boksi “Shteti i së drejtës brenda sistemit të së drejtës familjare”, gjyqtari Asim Vokshi “Rishikimi i kushtetutshmërisë së ligjeve”, ndihmësmagjistratja Sonila Hoxha “Teknologjia, privatësia dhe siguria kibernetike”, ndihmësmagjistratja Iva Zemani “Ligji, ndryshimet klimatike dhe natyra”, ndihmësmagjistratja Alda Sadiku “Sigurimi i aksesit të fëmijëve në drejtësi”, ndërsa Drejtorja e Kabinetit të Kryetarit të Gjykatës së Lartë Arta Vorpsi “Dinjiteti njerëzor” dhe “Drejtësia Kushtetuese në një perspektivë krahasuese II”. Në fund të punimeve të Kongresit Botëror të Ligjit, Kryetari i Gjykatës së Lartë u shprehu mirënjohjen dhe mikpritjen për punimet e Kongresit të ardhshëm Botëror të Ligjit në Tiranë në vitin 2027. https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/media/gjykata-e-larte-e-republikes-se-shqiperise-pjese-e-kongresit-boteror-te-ligjit-2025-ne-santo-domingo
Gjykata e Lartë promovon botimin e ri me vendimet njësuese dhe ndryshuese të saj për vitet 2021 - 2024. Botimin e gjeni në versionin PDF në linkun bashkëlidhur. https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/publikime/jurisprudenca-e-gjykates-se-larte-2021-2024:-nje-botim-i-ri-per-praktiken-gjyqesore
Në datën 26 maj 2025, Kryetari i Gjykatës së Lartë mori pjesë në Konferencën Evropiane të Gjykatave të Larta Administrative. Ai theksoi rëndësinë e dialogut gjyqësor ndërmjet gjykatave të larta administrative dhe GJEDNJ, si një mekanizëm kyç për forcimin e mbrojtjes së të drejtave themelore, rritjen e besimit të publikut tek drejtësia dhe harmonizimin e sistemit tonë me standardet evropiane, veçanërisht në çështjet që lidhen me migracionin e paligjshëm dhe mbrojtjen e mjedisit. https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/media/gjykata-e-larte-pjesemarrese-ne-konferencen-evropiane-te-gjykatave-te-larta-administrative
4. Abonohu në buletinin informativ elektronik
Abonohu në buletinin informativ elektronik, duke plotësuar formularin në linkun https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/buletini dhe njihu me përmbajtjen e tyre në linkun https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/buletini
5. Njihu me jurisprudencën në JUDIX
Abonohu në JUDIX për tu njohur me jurisprudencën e përzgjedhur të Gjykatës së Lartë, duke plotësuar të dhënat në linkun: https://judix.gjykataelarte.gov.al/
6. Formati i rekursit në Gjykatën e Lartë
Gjykata e Lartë këshillon përdorimin e formatit të miratuar të rekursit, që gjendet në linkun: https://gjykata-media.s3.eu-central-1.amazonaës.com/format_rekursi_5207_1_3d
7. Informacion mbi zgjidhjen e çështjeve gjyqësore
Gjykata e Lartë këshillon aksesimin e rubrikës njoftime për publikun, për t`u njohur me vendimmarrjet e përditshme të trupave gjyqësore të çdo Kolegji të Gjykatës së Lartë në linkun: https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/publiku
8. Vizitat në Gjykatën e Lartë (Gjykata e Hapur/Open court)
Gjykata e Lartë mundëson pjesëmarrjen e çdo të interesuari (qytetar, studiues, praktikant i së drejtës, student apo nxënës shkolle) në seanca gjyqësore apo që dëshiron të vizitojë institucionin, duke afruar veprimtarinë e saj të përditshme me publikun. Ky akses mundësohet përmes aplikimit të thjeshtë elektronik, duke plotësuar modulet (emër, mbiemër, email dhe përmbajtjen e mesazhit/arsyet e vizitës). Aplikoni duke vizituar linkun: https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/akrediti
Kontakto:
Tel.: +355 4 2257304;
Fax: +355 (4) 228837;
Email: info@gjykataelarte.gov.al
Adresa postare: Rruga: "Ibrahim Rugova", nr. 20, 1001, Tiranë, Shqipëri.