Gjykata e Lartë1. Jurisprudencë e përzgjedhur
Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë
1. Gjykata kompetente për kërkesat për dhënien e ndihmës juridike dytësore. (Fjalë kyçe: ndihmë juridike dytësore, gjykatë kompetente, kompetencë funksionale)
Në vendimin nr.00-2024-3517, datë 19.09.2024, KAGJL vlerëson se kompetente nga ana funksionale për gjykimin e kërkesës për dhënien e ndihmës juridike dytësore është Gjykata Administrative e Shkallës së Parë Tiranë. Kolegji çmon se ofrimi i ndihmës juridike në mënyrë efiçente, realizohet pikërisht duke i krijuar mundësinë kategorisë së personave që kanë nevojë për këtë ndihmë, për ta kërkuar dhe marrë atë sa më pranë vendbanimit të tyre, duke ulur kostot e panevojshme dhe krijuar mundësinë efektive për të siguruar dokumentacionin e nevojshëm.
2. Mosrespektimi i bashkëndërgjyqësisë së detyrueshme pasive në paditë me objekt pavlefshmërinë e shpronësimit të pronës sjell pavlefshmërinë e gjykimit. (Fjalë kyçe: shpronësim, interes publik, palë e paditur, bashkëndërgjyqësi e detyrueshme pasive, ndërgjyqësi fakultative)
Në vendimin nr.00-2024-3631(359), datë 19.09.2024, KAGJL vlerëson se në ndërgjyqësinë e detyrueshme, rrethi i personave që duhet të thirren në gjykim si palë të paditura nuk i lihet në disponim paditësit, por përcaktohet nga ligji ose nga natyra e marrëdhënies juridike objekt konflikti gjyqësor. Kur paditësi pretendon pavlefshmërinë e shpronësimit të pronës për interes publik, të miratuar me vendim të Këshillit të Ministrave, ky i fundit mban pozitën e palës së paditur si një nga bashkëndërgjyqësit e detyrueshëm pasivë. Mosrespektimi i rregullave procedurale të gjykimit sa i takon bashkëndërgjyqësisë së detyrueshme pasive në shkallë të parë, sjell si pasojë prishjen e vendimit dhe kthimin e çështjes për rigjykim në shkallë të parë.
3. Vendimi i gjykatës së apelit civil apo administrativ me juridiksion fillestar për çështjet e vlerësimit financiar të pronave merr formë të prerë pas shqyrtimit të rekursit. (Fjalë kyçe: vlerësim financiar prone, efekt prapaveprues, vendim i Gjykatës Kushtetuese, vendim përfundimtar dhe i formës së prerë, gjykim në dy shkallë, juridiksion fillestar)
Në vendimin nr.00-2024-4039(369), datë 24.09.2024, KAGJL vlerëson se vendimi i gjykatës së apelit civil apo administrativ, kur apeli gjykon me juridiksion fillestar çështjet e vlerësimit financiar të pronave, nuk mund të konsiderohet i formës së prerë, për sa kohë që ndaj tij është ushtruar rekursi në Gjykatën e Lartë. Vendimi i gjykatës së apelit do të marrë formë të prerë, pasi të përfundojë shqyrtimi i rekursit në Gjykatën e Lartë, si shkalla e dytë e gjykimit.
4. Vlerësimi financiar i pronës së njohur për kompensim duhet t’i përmbahet jurisprudencës së GJK dhe GJEDNJ . (Fjalë kyçe: vlerësim financiar prone, pronë e njohur për kompensim, efekt prapaveprues, vendim i Gjykatës Kushtetuese, zë kadastral, standard minimal vlerësimi, 10% e zërit aktual kadastral, regjimi juridik i pronës)
Në vendimin nr.00-2024-3740(383), datë 25.09.2024, KAGJL vlerëson se vendimi i Gjykatës Kushtetuese ka efekt prapaveprues ndaj çështjeve që shqyrtohen nga gjykatat, derisa vendimet e tyre nuk kanë marrë formë të prerë. Kur Gjykata Administrative e Apelit shqyrton pretendimet e ish-pronarëve që kundërshtojnë vlerësimet financiare të pronave nga Agjencia e Trajtimit të Pronave, ajo duhet të kryejë një hetim të plotë e të gjithanshëm, me qëllim që të përcaktojë regjimin juridik të pronës para shpronësimit. Në këto çështje, gjykata duhet të mbajë në konsideratë vendimin nr. 4/2021 të Gjykatës Kushtetuese dhe vendimin e GJEDNJ Beshiri kundër Shqipërisë, me qëllim që të përcaktojë standardin minimal 10% për diferencën në vlerësim midis zërit kadastral të sotëm dhe atij të kohës së shpronësimit.
5. Forma është kusht ligjor për vlefshmërinë e lidhjes së kontratës administrative të prokurimit publik. (Fjalë kyçe: detyrim kontraktor, kontratë administrative, prokurim publik, furnizim me gaz, kontratë bashkëpunimi/partneriteti, forma e kontratës)
Në vendimin nr.00-2024-3798(396), datë 03.10.2024, KAGJL vlerëson se kontratat administrative janë kontrata formale të shkruara dhe nuk mund të lidhen as me veprime konkludente e as me lëshim faturash me TVSH. Kur palët ngrenë pretendime për përmbushjen e detyrimit kontraktor nga kontratat administrative, gjykata ka detyrimin që të kryejë një hetim të plotë e të gjithanshëm mbi kontratën administrative (kontratën e bashkëpunimit/partneritetit), me qëllim që të përcaktojë se cila palë kontraktore legjitimohet për të kërkuar përmbushjen e këtij detyrimi. Kontratat administrative të prokurimit duhet të respektojnë legjislacionin për prokurimet publike, me qëllim që të jenë të ligjshme e të vlefshme. Forma është kusht për vlefshmërinë e lidhjes së kontratës dhe shkelja e saj, passjell pavlefshmërinë absolute të kontratës administrative.
6. Kundërvajtja administrative e evazionit fiskal në çështjet administrative tatimore. (Fjalë kyçe: evazion fiskal, kundërvajtje administrative, faturë tatimore, TVSH, fatura të falsifikuara)
Në vendimin nr.00-2024-3802(397), datë 03.10.2024, KAGJL vlerëson se përdorimi i faturave tatimore të falsifikuara të TVSH, e që nuk janë tërhequr asnjëherë pranë organeve tatimore, është element i mjaftueshëm për të konstatuar kundërvajtjen administrative të evazionit fiskal, veçanërisht kur paditësi me veprimet e veta e ka njohur parregullsinë e kryer prej tij.
7. Kompetenca funksionale e gjykatës për kërkesat për rishikimin e vendimeve gjyqësore administrative dhe civile. (Fjalë kyçe: kërkesë për rishikim, rishikim vendimi gjyqësor, vendim njësues, shkak rishikimi)
Në vendimin nr.00-2024-3848, datë 08.10.2024, KAGJL vlerëson se, kërkesat për rishikimin e vendimeve gjyqësore civile dhe administrative përpara datës 05.11.2017, janë në kompetencën funksionale të Gjykatës së Lartë, ndërsa pas kësaj date janë në kompetencën e gjykatës së shkallës së parë apo të gjykatës më të lartë që ka shqyrtuar çështjen në themel. Vendimi njësues i Kolegjeve të Bashkuara të Gjykatës së Lartë nuk përbën rrethanë të re apo provë të re, që nuk mund të dihej nga pala gjatë shqyrtimit të çështjes, me qëllim që të mundësojë rishikimin e vendimit gjyqësor.
8. Dallimi midis aktit administrativ absolutisht të pavlefshëm dhe relativisht të pavlefshëm të autoriteteve doganore. Detyrimet doganore që lindin pas kontrollit a posteriori. (Fjalë kyçe: akt i pavlefshëm administrativ, nulitet, juridiksion gjyqësor, akt absolutisht i pavlefshëm, akt relativisht i pavlefshëm, detyrim doganor, kontroll a posteriori, mall me origjinë preferenciale, mall pa origjinë preferenciale, gjobë doganore, faj, disponibilitet)
Në vendimin nr.00-2024-4096(429), datë 22.10.2024, KAGJL çmon se, kur përpara gjykatës ngrihen pretendime për pavlefshmërinë absolute të akteve administrative të autoriteteve doganore, gjykata ka detyrimin që të shprehet në juridiksionin gjyqësor. Akti administrativ absolutisht i pavlefshëm nxirret në kundërshtim flagrant ose të hapur me ligjin, ndërsa ai relativisht i pavlefshëm nuk bie në kundërshtim flagrant dhe të hapur me ligjin. Akti administrativ relativisht i pavlefshëm është një gjendje e tillë e pavlefshmërisë së aktit, që për sa kohë që akti nuk është bërë objekt i ankimit administrativ ose gjyqësor brenda afateve të përcaktuara nga ligji ose nuk është revokuar apo shfuqizuar nga organi administrativ kompetent, prodhon efektet juridike të një akti të vlefshëm. Për mallrat me origjinë preferenciale që vijnë nga Bashkimi Evropian, detyrimi doganor është preferencial (0 lekë). Nëse pas kontrollit doganor a posteriori, rezulton se mallrat nuk kanë origjinë preferenciale, edhe pse janë deklaruar si mallra me origjinë preferenciale në mirëbesim nga subjekti deklarues, detyrimi doganor ekziston dhe duhet të paguhet. Gjobat doganore nuk zbatohen ndaj subjekteve deklaruese, që nuk kanë paguar detyrimin doganor jo për faj të tyre.
9. Ndërgjyqësia në çështjet e zgjidhjes së marrëdhënieve të punës së personelit mësimdhënës të arsimit parauniversitar. (Fjalë kyçe: mësues, drejtor shkolle, drejtoria rajonale arsimore, zyra vendore arsimore, punëdhënës, punëmarrës, bashkëndërgjyqësi e detyrueshme pasive, personel mësimdhënës, arsim parauniversitar)
Në vendimin nr.00-2024-4314(454), datë 31.10.2024, KAGJL vlerëson se organi kompetent për emërimin dhe largimin nga puna të personelit mësimdhënës në sistemin arsimor parauniversitar është drejtori i institucionit arsimor. Megjithatë, roli i njësisë arsimore vendore është thelbësor për mbarëvajtjen e marrëdhënies së punësimit, pasi ligji koncepton zyrat arsimore vendore si organe përgjegjëse për funksionimin e institucioneve arsimore brenda juridiksionit të tyre dhe në rastin konkret drejtoria arsimore ka ndikuar në përfundimin e marrëdhënies së punës së paditësit, duke nisur me largimin e tij si drejtor, me pasojë edhe largimin e tij si mësues. Kur personeli mësimdhënës i arsimit parauniversitar pretendon dëmshpërblimin me paga, për shkak të zgjidhjes së marrëdhënieve të punës, pozitën e palës së paditur si bashkëndërgjyqës të detyrueshëm pasivë e mbajnë institucioni arsimor ku mësuesi ka ushtruar funksionin dhe zyra vendore arsimore për pozicionin e drejtorit të institucionit arsimor. Mosrespektimi i rregullave procedurale të gjykimit sa i takon bashkëndërgjyqësisë së detyrueshme pasive në shkallë të parë, sjell si pasojë prishjen e vendimit dhe kthimin e çështjes për rigjykim në shkallë të parë.
Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë
1. Mosparaqitja e mbrojtësit në procedim nuk lidhet me pezullimin e afateve të paraburgimit. (Fjalë kyçe: pezullim afat paraburgimi, mbrojtësi nuk paraqitet në gjykim, prania e mbrojtësve të tjerë)
Në vendimin nr.00-2024-1274(179), datë 11.07.2024, KPGJL çmon se pezullimi i afateve të paraburgimit nuk lidhet me ligjshmërinë e shkakut për të cilin një apo më shumë mbrojtës nuk janë paraqitur në gjykim. Ky disponim nuk kushtëzohet as nga prania e mbrojtësve të tjerë në të njëjtin procedim, pasi pezullimi i afateve të paraburgimit vlen për të gjithë të pandehurit e paraburgosur.
2. Zbatimi kohor i fuqisë prapavepruese të ligjit penal favorizues nuk është i pakufizuar. Verifikimi i elementeve të individualizimit të dënimeve, jashtë juridiksionit ekskluziv ligjor të Gjykatës së Lartë. (Fjalë kyçe: fuqi prapavepruese, ligj penal favorizues, individualizim i dënimeve, rivlerësim provash, rivlerësim fakti, rrezikshmëri vepre, rrezikshmëri autori, shkallë faji)
Në vendimin nr.00-2024-1821(191), datë 18.07.2024, KPGJL çmon të sjellë në vëmendje se, fuqia prapavepruese e ligjit penal favorizues, në raport me momentin kohor të zbatimit të tij, nuk mund të jetë e pakufizuar. Zbatimi i tij nuk mund të shkojë “tej momentit kohor kur vendimi i dënimit penal të personit të akuzuar, ka marrë formë të prerë”, qoftë ky vendim i dhënë nga gjykatat shqiptare apo ato të huaja. Individualizimi i dënimit nuk lidhet vetëm me zbatimin e ligjit penal favorizues, por kërkon edhe një rivlerësim të rrethanave të faktit, provave, rrezikshmërisë së veprës dhe të autorit të saj, shkallën e fajit të tij, në raport me dëmin e shkaktuar dhe pasojat që ky krim ka sjellë për personat e dëmtuar (viktimat), verifikimi i të cilave shkon përtej juridiksionit ekskluzivisht ligjor të Gjykatës Lartë.
3. Masa e sigurimit nuk mund të kushtëzojë kërkesën për ekstradim. (Fjalë kyçe: kohëzgjatje e masës së sigurimit, kërkesë për ekstradim)
Në vendimin nr.00-2024-1421(205), datë 13.09.2024, KPGJL arsyeton se masa e sigurimit nuk mund të kushtëzojë kërkesën për ekstradim, e cila qëndron e pavarur si e tillë dhe gjykata duhet të vijojë shqyrtimin e saj dhe disponojë në lidhje me pranimin ose rrëzimin e saj pavarësisht nëse masa e sigurimit personal është në zbatim apo është revokuar/ndryshuar/zëvendësuar në lehtësim apo rëndim të natyrës së saj.
4. E drejta e kontrollit gjyqësor ndaj vendimit të prokurorit për mosfillimin dhe pushimin e procedimit penal gjatë fazës së hetimeve paraprake. (Fjalë kyçe: kontroll gjyqësor, mosfillim procedimi penal, pushim procedimi penal, vendim i prokurorit për mosfillim procedimi)
Në vendimin nr.00-2024-1448(209), datë 17.09.2024, KPGJL arsyeton se gjykata duhet të përcaktojë jo vetëm shkaqet e shfuqizimit të vendimit të mosfillimit të procedimit penal, kur e gjen të bazuar ankimin, por duhet të urdhërojë prokurorin të regjistrojë procedimin penal dhe të kryejë hetime të tjera të nevojshme, duke përcaktuar drejtimin e tyre. Lista e veprimeve hetimore që përcakton gjykata është detyruese për prokurorin por jo shteruese.
5. Afatet e kohëzgjatjes së çdo mase tjetër sigurimi të ndryshme nga paraburgimi. (Fjalë kyçe: masë sigurimi, afate paraburgimi, arrest në shtëpi, përllogaritje e kohëzgjatjes së masave të sigurimit)
Në vendimin nr.00-2024-1575(234), datë 26.09.2024, KPGJL arsyeton se neni 267 i Kodit të Procedurës Penale, dikton se çdo masë sigurimi shtrënguese personale, e ndryshme nga paraburgimi, ka kohëzgjatje maksimale me dyfishin e afateve të paraburgimit. Qëndrimi në masën e sigurimit “arrest në shtëpi”, nuk konsiderohet si “paraburgim”, në kuptim të nenit 263 të Kodit të Procedurës Penale. Masat e sigurimit personal ruajnë individualitetin e tyre, në lidhje me kushtet dhe kriteret që janë parashikuar për zbatimin tyre, por edhe në lidhje me kohëzgjatjen që ato mund të zbatohen. Në përllogaritjen e kohëzgjatjes së “masave të tjera të sigurimit”, neni 267 i Kodit të Procedurës Penale i referohet secilës masë së caktuar, e cila individualisht e konsideruar, nuk mund të kalojë afatin maksimal të parashikuar në këtë dispozitë referuese.
6. Kompetenca lëndore për kërkesën “Përllogaritje dënimi”. (Fjalë kyçe:kompetencë lëndore, kohë e vuajtur në paraburgim, llogaritje dënimi)
Në vendimin nr.00-2024-1624, datë 08.10.2024, KPGJL vlerëson se përllogaritjet e kohës së vuajtur në paraburgim për efekt të llogaritjes së dënimit që i mbetet për të vuajtur të dënuarit, nuk mund të jetë në kompetencën fillestare të gjykatës së apelit, përveçse nëpërmjet shqyrtimit të pretendimeve për mënyrën e përllogaritjes së dënimit nga shkalla e parë me anë të mjetit procedurial të ankimit) ose duke ju drejtuar prokurorisë për këtë përllogaritje dhe më pas gjykatës së shkallës së parë sipas neneve 471 dhe 13/2 të Kodit të Procedurës Penale.
7. Mbrojtja e marrëdhënieve juridike e cenuar nga veprimi penalisht i dënueshëm. (Fjalë kyçe: akt i falsifikuar, rivendosje të drejtash të cenuara, proces gjyqësor civil, proces penal, veprim i paligjshëm penal)
Në vendimin nr.00-2024-1651(248), datë 15.10.2024, KPGJL vlerëson se të kërkosh të rivendosesh të drejtat e cenuara nga aktet e falsifikuara nuk e bën domosdoshmërisht inekzistent faktin penal. Mbrojtja e të drejtave legjitime patjetër që bëhet me proces gjyqësor civil apo me padi civile në procesin penal, por kjo nuk e zhbën dot faktin penal. Në këtë rast merret në mbrojtje ajo marrëdhënie juridike që është cenuar nga veprimi i paligjshëm penalisht i dënueshëm sipas Kodit Penal.
8. I dënuari me burgim të përjetshëm nuk përfiton uljen e dënimit.(Fjalë kyçe: ulje dënimi, burgim i përjetshëm)
Në vendimin nr.00-2024-1885(286), datë 19.11.2024, KPGJL arsyeton se i dënuari me burgim të përjetshëm për kryerjen e një vepre penale të parashikuar nga neni 79/b i Kodit Penal nuk përfiton uljen e dënimit. Përfitimi i uljes së dënimit me vendim gjyqësor do të bënte vendimin gjyqësor të pamundur për t'u ekzekutuar duke qenë se në dënimin me burgim të përjetshëm nuk ka një dënim të përcaktuar në ditë, muaj apo në vite, të mbetur pa vuajtur.
Kolegji civil i Gjykatës së Lartë
1. Padia e regresit të siguruesit, në kushtet e mungesës të parashikimeve të posaçme nga ligji specifik i kohës së ngjarjes aksidentale. (Fjalë kyçe: kontratë sigurimi, padi regresi ndaj të siguruarit, ngjarje aksidentale, ligj i zbatueshëm, palë e dëmtuar, i siguruari, siguruesi, dekreti nr.295/1992, ligji nr.10076/2009)
Në vendimin nr.00-2024-2196(309), datë 22.05.2024, KCGJL vlerëson se e drejta e regresit të siguruesit, që ka paguar ndaj personit të tretë të dëmtuar për shkak të vërtetimit të rastit të sigurimit të parashikuar në kontratën e sigurimit të detyrueshëm, nuk mund t’i mohohet siguruesit në referim të dispozitave të dekretit nr.295/1992, në qoftë se rasti i sigurimit ka ndodhur për shkak të veprimeve me dashje ose pakujdesi të rëndë nga i siguruari.
2. Kufiri maksimal ligjor për shpërblimin e dëmit pasuror dhe jopasuror në varësi të llojit të dëmit. (Fjalë kyçe: shpërblim dëmi, palë e dëmtuar, familjar i personit të dëmtuar, kufiri maksimal i mbulimit/maksimumi i dëmshpërblimit, dëm pasuror, dëm jopasuror)
Në vendimin nr.00-2024-2324(322), datë 29.05.2024, KCGJL shprehet se tërheqja e një pjese të dëmshpërblimit nuk tregon se pala e dëmtuar ka hequr dorë nga çdo e drejtë kërkimi për një shpërblim total dhe real të dëmit. Shuarja e detyrimeve mund të ndodhë sipas dispozitave të Kodit Civil edhe me marrëveshje të palëve, e cila mund të realizohet me përtëritje dhe/ose falje. Vlerat maksimale për shpërblimin e dëmit pasuror dhe jopasuror zbatohen në varësi të llojit të dëmit të pësuar, duke mbajtur në konsideratë personin e dëmtuar drejtpërdrejt nga aksidenti. Me qëllimin respektimin e kufijve maksimalë ligjorë dëmshpërblimi bëhet duke ndarë shumën e dëmshpërblimit të secilës figurë midis të dëmtuarit dhe familjarëve të tij pa kaluar kufirin maksimal të mbulimit. Në rastet e dëmtimeve të pjesshme të përhershme ligji e trajton dëmin moral dhe ekzistencial si një figurë të vetme me kufij mbulimi të përbashkët në maksimum. Trajtimi i tyre në mënyrë të mëvetshme e të pavarur është bërë vetëm për rastet e dëmtimeve totale të përhershme, duke vendosur për secilin prej tyre kufirin maksimal të mbulimit.
3. Kërkesa procedurale për shtesën e objektit të padisë. (Fjalë kyçe: objekt i padisë, shtesë e objektit të padisë, dëmshpërblim, ndryshim i trupit gjykues)
Në vendimin nr.00-2024-2336(326), datë 29.05.2024, KCGJL shprehet se kërkimi i kamatave, kur në objekt përcaktohet një vlerë fikse dëmshpërblimi, nuk përbën shtesë të objektit të padisë, sipas nenit 185 të Kodit të Procedurës Civile. Nëse vendimi i gjykatës së shkallës së parë objekt shqyrtimi në apel ka qenë një vendim përfundimtar, atëherë gjykata e shkallës së parë në rigjykim duhet t`i përmbahet të gjitha detyrave të caktuara nga gjykata e apelit dhe nuk mund të rivërë në diskutim çështje të konsideruara të pranuara nga kjo gjykatë. Kur vendimi i gjykatës së shkallës së parë është jopërfundimtar, sikurse është vendimi i pushimit të gjykimit, atëherë ligjshmëria e ndryshimit të objektit të padisë mbetet ende objekt diskutimi, por mund të ankimohet vetëm me vendimin përfundimtar që mund të japë gjykata për çështjen. Ndryshimi i përbërjes së trupit gjykues sipas nenit 181/3 të Kodit të Procedurës Civile i jepte të drejtë gjykatës të fillonte gjykimin e një çështje nga e para, dhe e detyronte atë të vinte në diskutim që në momentin fillestar kërkesat procedurale që pala paditëse kishte bërë para trupit të mëparshëm gjykues për ndryshimin e objektit ose shkakut ligjor të padisë. Kërkesat procedurale të palës për ndryshimin e objektit ose shkakut ligjor të padisë në aspektin procedurial konsideroheshin të paraqitura pavarësisht nga fakti nëse trupi gjykues i ri do të fillonte gjykimin e çështjes nga e para. Referuar vendimit njësues nr. 3/2012, gjykata nuk mund të qëndrojë në pasivitet, kur konstaton se pretendimet që pala ngre gjatë gjykimit tejkalojnë kërkimet e parashtruara në kërkesëpadi.
4. Shqyrtimi i kompentencës lëndore në shkallën e dytë të gjykimit i paraprin vendimmarrjes së gjykatës mbi kërkesën e pezullimit të gjykimit të çështjes. (Fjalë kyçe: kompetenca lëndore, kërkesë pezullimi, gjykatë kompetente, kohëzgjatje e paarsyeshme e procesit)
Në vendimin nr.00-2024-3009(385), datë 26.06.2024, KCGJL vlerëson të nënvizojë se në kuptimin e të drejtës procedurale, kompetenca lëndore është një parakusht i domosdoshëm procedural që bën të vlefshëm procesin gjyqësor. Kjo do të thotë se Gjykata e Apelit duhet të analizojë fillimisht pretendimin lidhur me kompetencën lëndore, pasi mungesa e kompetencës lëndore e bën procesin të pavlefshëm dhe i paraprin çdo vendimmarrje të gjykatës mbi kërkesën e pezullimit të gjykimit të çështjes.
5. Mënyra e posedimit mbi truallin në funksion të legjitimimit pasiv për ngritjen e padisë së rivendikimit. (Fjalë kyçe: legjitimimi i paditësit, padi rivendikimi, fitim i pronësisë me bashkim dhe përzierje, kundërpadi, mënyrë origjinale e fitimit të pronësisë)
Në vendimin nr.00-2024-3193(425), datë 17.07.2024, KCGJL shprehet se gjykata e apelit nuk ka sqaruar legjitimitetin pasiv të të paditurve në lidhje me padinë e rivendikimit, duke lënë pa zgjidhje çështjen e pronësisë së truallit mbi të cilin është ngritur një ndërtesë me keqbesim nga të paditurit. Kolegji vlerëson se e drejta e pronarit për të kërkuar heqjen e ndërtimeve, për sa kohë që është pjesë integrale e rregullave tërësore të parashikuara nga neni 175 i Kodit Civil për mënyrën e fitimit të pronësisë me bashkim dhe përzierje, nuk mund të parashtrohej në formën e prapësimit, por duhet të ishte pjesë e kërkimeve të kundërpadisë. Referimi vetëm tek rregulli i parashikuar nga neni 175/3 i Kodit Civil, si argument për të rrëzuar padinë e kërkimit të truallit nga pronari i ligjshëm i tij kundër poseduesit që me keqbesim ka kryer një ndërtim mbi këtë sipërfaqe trualli është i pavend në rastin konkret, sepse pamundësia e kthimit të sendit duhet t`i referohet një pamundësie ligjore që është rezultat i rrethanave të pavarura nga vullneti i pronarit të sendit.
6. Fitimi i bashkëpronësisë mbi tokën bujqësore. (Fjalë kyçe: tokë bujqësore, e drejta e pronësisë mbi tokën bujqësore, pjesëtim i pasurisë, bashkëpronar, familje bujqësore)
Në vendimin nr.00-2024-3278(439), datë 19.07.2024, KCGJL shprehet se gjykatat e faktit kanë pranuar një kriter të ri për fitimin e të drejtës së pronësisë mbi tokën bujqësore, i cili nuk është përcaktuar nga ligji i posaçëm dhe aktet nënligjore të dala në zbatim të tij, duke përfshirë personat që kanë lindur pas kësaj date, por që kanë qenë të zënë në këtë datë. Në rastin e tokës bujqësore të ndarë sipas ligjit nr.7501/1991, rrethi i bashkëpronarëve është përcaktuar qartësisht sipas numrit të frymëve të gjendjes civile të datës 1 gusht 1991. Pra, ligji e aktet nënligjore përdorin dy kritere kumulative për të qenë subjekt i trajtuar me tokë si pjesë e një familje që janë të qenit për frymë dhe të qenit pjesë e gjendjes civile përpara datës 01.08.1991. Martesa ose lindja pas kësaj date, megjithëse të bën anëtar të familjes sipas gjendjes civile, nuk të bën automatikisht bashkëpronar të pasurisë së familjes bujqësore për aq kohë sa personi nuk ka kontribuar mbi asnjë pasuri të krijuar ose të shtuar të familjes bujqësore.
7. Kundërshtimi i veprimeve përmbarimore nuk është mjeti i duhur kërkimi për shuarjen e dorëzanisë. (Fjalë kyçe: pavlefshmëria e titullit ekzekutiv, dorëzani, kundërshtim i veprimeve përmbarimore, kontratë kredie bankare, shuarja e dorëzanisë)
Në vendimin nr.00-2024-3452(474), datë 11.09.2024, KCGJL thekson se nuk mund të pretendohet kundërshtimi i veprimeve përmbarimore të kryera në kuadër të ekzekutimit të titullit, duke përdorur si shkak pavlefshmërinë apo mosekzistencën e vetë titullit ekzekutiv, pa u pretenduar më parë një pavlefshmëri e tillë në formën e një kërkimi gjyqësor dhe të provohet kjo pavlefshmëri si një premisë kryesore për të rregulluar pasojat e tjera. Veprimet përmbarimore nuk janë pasojë e titullit ekzekutiv, por përbëjnë procedurë të mëvetësishme të parashikuar nga ligji procedural për të garantuar ekzekutimin e tij. Për rrjedhojë, mjeti për kundërshtimin e veprimeve përmbarimore, parashikuar në nenin 610 të Kodit të Procedurës Civile si dhe natyra e kërkimit për shuarjen e dorëzanisë, kur ajo është pjesë integrale e titullit ekzekutiv, në zbatim dhe vendimit njësues, nuk është i duhuri për të iniciuar kërkimin gjyqësor për shuarjen e dorëzanisë.
8. Kundërshtimi i veprimeve përmbarimore nuk mund të pretendohet si pasojë e pavlefshmërisë absolute të veprimit juridik. (Fjalë kyçe: pavlefshmëria e veprimit juridik, kundërshtimi i veprimeve përmbarimore, pavlefshmëria absolute e veprimit juridik, njohje pronar, kontratë hipotekore)
Në vendimin nr.00-2024-3444(477), datë 11.09.2024, KCGJL shprehet se gjykatat e faktit në vendimmarrjet e tyre kanë përzier shkakun e padisë nëpërmjet të cilës duhet të zgjidhen pasojat e veprimit juridik absolutisht të pavlefshëm, me mjetin e mbrojtjes gjatë fazës së ekzekutimit të detyrueshëm. Në rastin kur pretendohen të drejta, pasi ka përfunduar faza e ekzekutimit të detyrueshëm të një titulli ekzekutiv dhe sendi i ka kaluar në pronësi kreditorit, mjeti i duhur për mbrojtjen e të drejtave të pretenduara është padia e njohjes pronar (bashkëpronar), duke pasur si shkak ligjor pavlefshmërinë e veprimit juridik (në rastin konkret kontratën e hipotekës). Nga ana tjetër në kundërshtimin ndaj veprimeve të përmbaruesit gjyqësor, shkaku i kërkimit lidhet me pretendimet për paligjshmëri, të cilat reflektohen në veprimet (aktet procedurale) që kryhen nga përmbaruesi gjatë procesit të ekzekutimit të titullit ekzekutiv ose në refuzimin e përmbaruesit për të ekzekutuar një titull ekzekutiv. Për pasojë këto dy mjete nuk mund të qëndrojnë apo të materializohen në një kërkim të të njëjtës padi. Kolegji vlerëson se, në asnjë rast veprimet përmbarimore nuk mund të trajtohen si pasoja të një veprimi juridik dhe aq më pak të disponohet mbi ligjshmërinë e tyre, nisur thjesht nga premisa e konstatimit të pavlefshmërisë së veprimit juridik.
9. Detyrimi monetar për pagimin e shpenzimeve të sendit të paluajtshëm në bashkëpronësi në raport me pjesën takuese. (Fjalë kyçe: detyrim solidar, detyrim i pjesëtueshëm, bashkëpronarë, shpenzimet e përmirësimit të sendit, send në bashkëpronësi, bashkëndërgjyqësi e detyrueshme)
Në vendimin nr.00-2024-4021(563), datë 16.10.2024, KCGJL vlerëson se detyrimi monetar për pagimin e shpenzimeve të nevojshme të sendit të paluajtshëm i kërkuar ndaj bashkëpronarëve nuk përbën detyrim solidar, por është i pjesëtueshëm dhe i kundrejtohet secilit prej tyre në mënyrë individuale, në raport me pjesën takuese. Detyrimi individual dhe i pjesëtueshëm, nuk passjell efekte ndërmjet bashkëpronarëve si pasojë e kësaj vendimmarrjeje dhe gjithashtu nuk përbën rast të bashkëndërgjyqësisë së detyrueshme. Bashkëpronari i pathirrur në gjykimin, të cilit i kundrejtohet kërkimi për pagimin e shpenzimeve të bëra mbi sendin, nuk mund të konsiderohet as palë dhe as person që heq të drejta nga palët e atij procesi dhe për rrjedhojë, çështjet e zgjidhura nëpërmjet vendimit të mëparshëm nuk mund të përbëjë “gjë të gjykuar” për këtë bashkëpronar.
10. Përcaktimi nga gjykata i fitimit të munguar në rastet e mospërmbushjes së detyrimit kontrakor. (Fjalë kyçe: mospërmbushje detyrimi, fitim i munguar, kontratë qiraje, vlera e tregut)
Në vendimin nr.00-2024-4689(671), datë 27.11.2024, KCGJL vlerëson se, lidhur me natyrën juridike të mosmarrëveshjes, nga ku rezulton se sendi objekt kontrate është dorëzuar me vonesë, në raport me përcaktimet e neneve 815 dhe 476 të Kodit Civil, gjykatat e faktit duhet të kishin zgjidhur mosmarrëveshjen duke marrë në analizë fillimisht vlerën provuese që provat e depozituara kanë për gjykimin konkret, e në vijim nëse do të rezultonte i provuar fitimi i munguar do të duhej të vlerësohej në raport me mospërmbushjen konkrete të objektit të kontratës. Fitimi i munguar nuk mund të interpretohet si vlerë totale e një pagese hipotetike të mundshme. Gjykatat duhet të kishin analizuar, në raport me sjelljen dhe veprimet konkrete të të paditurit, fitimin e munguar real dhe jo atë hipotetik (të mundshëm). Kjo pasi, përcaktimet ligjore në raport me këtë kërkim fokusohen në fitimin që mund të nxirrej në kushtet e zakonshme të tregut (fitimi i munguar), për periudhën që pala është bërë pengesë në marrjen e këtij fitimi, por kurrsesi ky fitim nuk mund të cilësohet në raport me një premtim tjetër deklarativ (në rastin konkret referuar deklaratës noteriale), duke i njohur palës së paditur detyrimin për përmbushjen e një detyrimi të marrë përsipër nga ky i fundit.
2. Jurisprudencë e GJENDJ kundër Shqipërisë
1. Shkelje e parimit të sigurisë juridike për shkak të rishikimit të vendimit gjyqësor të formës së prerë që i kthente pronën ish-pronarit. (Fjalë kyçe: vendim gjyqësor i formës së prerë, rishikim i vendimit gjyqësor, shkak rishikimi, parimi i sigurisë juridike, kthim i pronës)
Në çështjen “Gaba kundër Shqipërisë”, kërkesa nr.33369/17, vendimi i datës 17 dhjetor 2024, për cenimin e parimit të sigurisë juridike, për shkak të rishikimit të vendimit gjyqësor të formës së prerë, GJEDNJ vlerëson se kërkesa është e bazuar, pasi rishikimi i plotë i vendimit me të cilin i ishte kthyer prona ish-pronarit ishte i pambështetur në ligj, për sa kohë që mbivendosja e pronës me antenat e radiotelevizioneve me interes publik ishte vetëm e pjesshme. Rishikimi i vendimit pa dhënë arsye të mjaftueshme dhe bindëse, si dhe fakti që procedura e rishikimit është nisur mbi bazën e një kërkese të pakufizuar me afate kohore nga Avokatura e Shtetit, pavarësisht kohës së dhënies së vendimit gjyqësor, e bën GJEDNJ që të konstatojë se ka shkelje të parimit të sigurisë juridike. https://hudoc.echr.coe.int/?i=001-238516
3. Pasqyrimi i aktiviteteve të Gjykatës së Lartë
Në datën 11 dhjetor 2024, Gjykata e Lartë shpalli procedurën për plotësimin e vendit vakant për anëtar të Gjykatës Kushtetuese. https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/publikime/njoftim-per-hapjen-e-procedures-se-aplikimit-per-anetar-te-gjykates-kushtetuese-11.12.2024
Në datën 30 dhjetor 2024, Kryetari i Gjykatës së Lartë, z. Sokol Sadushi, zhvilloi konferencën për shtyp të fundvitit me median, përmes së cilës njohu publikun me disa nga arritjet më të rëndësishme të institucionit, si dhe me sfidat e reja që e presin përgjatë vitit 2025. Z. Sadushi falenderoi median për kontributin e dhënë vazhdimisht për rritjen e transparencës në drejtësi. https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/media
4. Statistika
Vendime të dhëna nga Gjykata e Lartë për periudhën janar – dhjetor 2024
Kolegji Administrativ ka dhënë 2591 vendime.
Kolegji Civil ka dhënë 2875 vendime.
Kolegji Penal ka dhënë 2173 vendime.
Në total për vitin 2024 janë dhënë 7639 vendime gjyqësore.
5. Formati i rekursit në Gjykatën e Lartë
Gjykata e Lartë këshillon përdorimin e formatit të miratuar të rekursit, që gjendet në linkun: https://gjykata-media.s3.eu-central-1.amazonaws.com/format_rekursi_5207_1_3d
6. Informacion mbi zgjidhjen e çështjeve gjyqësore
Gjykata e Lartë këshillon aksesimin e rubrikës njoftime për publikun, për t`u njohur me vendimmarrjet e përditshme të trupave gjyqësore të çdo kolegji të Gjykatës së Lartë në linkun: https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/publiku
7. Vizitat në Gjykatën e Lartë (Gjykata e Hapur/Open court)
Gjykata e Lartë mundëson pjesëmarrjen e çdo të interesuari (qytetar, studiues, praktikant i së drejtës, student apo nxënës shkolle) në seanca gjyqësore apo që dëshiron të vizitojë institucionin, duke afruar veprimtarinë e saj të përditshme me publikun. Ky akses mundësohet përmes aplikimit të thjeshtë elektronik, duke plotësuar modulet (emër, mbiemër, email dhe përmbajtjen e mesazhit/arsyet e vizitës). Aplikoni duke vizituar linkun: https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/akrediti
Kontakto:
Tel.: +355 4 2257304;
Fax: +355 (4) 228837;
Email: info@gjykataelarte.gov.al;
Adresa postare: Rruga: "Ibrahim Rugova", nr. 20, 1001, Tiranë, Shqipëri.