Gjykata e Lartë1. Jurisprudencë e Gjykatës së Lartë
Kolegji Administrativ i Gjykatës së Lartë
Maksima - Kur kemi vendime kompensimi të përcaktuara me vlerë dhe ende të paekzekutuara, referuar nenit 6 (7) të ligjit nr. 133/2015, i ndryshuar, llogaritja e vlerës financiare kryhet mbi dy elemente: (i) indeksimin sipas vlerës zyrtare të inflacionit dhe (ii) interesin bankar sipas mesatares vjetore të nxjerrë nga Banka e Shqipërisë. Periudha e llogaritjes është nga njohja e të drejtës për kompensim deri në datën e publikimit nga ATP, pra ligji nuk njeh aplikimin e këtyre elementeve përtej kësaj date.
Fjalë kyçe – vlerësim financiar, metodologji vlerësimi, kompensim pronash, interes bankar, indeksim, INSTAT, obligacione, vendime kompensimi të paekzekutuara, datë publikimi nga ATP.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se paditësi ka kundërshtuar vlerësimin financiar të bërë nga ATP, lidhur me vendimin nr. 73, datë 27.03.2002 të ish-KKKP Lezhë, duke pretenduar se metodologjia e përdorur nuk ishte e rregullt dhe duke kërkuar vlerësim financiar të pronës sipas çmimit të tregut. Gjykata Administrative e Apelit ka pranuar pjesërisht padinë, duke detyruar ATP të llogarisë interesin bankar mbi shumën 1.999.350 lekë, nga data 24.02.2016 (sipas VKM nr. 223, datë 23.03.2016) deri në marrjen e shpërblimit, ndërkohë që ka vlerësuar të ligjshme përllogaritjen e indeksimit sipas INSTAT, por pa arsyetuar nëse kjo formulë përfaqëson vetëm indeksimin apo përfshin edhe interesin bankar. Në vendim KAGJL vlerësoi se vendimi i Apelit ishte marrë në interpretim dhe në zbatim të gabuar të ligjit nr. 133/2015, duke qenë kontradiktor dhe i paqartë lidhur me periudhën dhe mënyrën e aplikimit të interesit bankar, si dhe pa hetuar nëse paditësi kishte përfituar obligacionet e përcaktuara në vendimin e ish-KKKP. KAGJL theksoi se, sipas nenit 6 (7) të ligjit nr. 133/2015, llogaritja financiare për vendimet e kompensimit të përcaktuara me vlerë dhe ende të paekzekutuara kryhet mbi dy elemente, indeksimin sipas inflacionit dhe interesin bankar sipas mesatares vjetore të Bankës së Shqipërisë, për periudhën nga njohja e së drejtës për kompensim deri në datën e publikimit nga ATP, pa u shtrirë përtej kësaj date.
Maksima - Heqja dorë me shkrim nga rikthimi në detyrë dhe përfitimi vetëm i pagave të prapambetura sjell humbjen e statusit të nëpunësit civil pas kalimit të afatit ligjor të ruajtjes së këtij statusi. Çdo emërim i mëvonshëm në shërbimin civil, i bërë pa procedurën e konkurrimit përbën cenim të hapur të ligjit dhe e bën aktin e emërimit haptazi të paligjshëm.
Fjalë kyçe - heqje dorë nga rikthimi në detyrë, përfitimi i pagave të prapambetura, ekzekutim i plotë i vendimit, humbja e statusit, afate ligjore të ruajtjes së statusit, konkurs, pavlefshmëri e aktit të emërimit, revokim i ligjshëm.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, rezulton se paditësja (nëpunës civil), pasi është larguar nga puna, ka paraqitur ankim përpara KSHC, i cili me vendimin nr. 446, datë 16.06.2006, ka vendosur rikthimin e paditëses në punë dhe pagimin e pagës. Gjatë fazës së ekzekutimit, paditësja ka paraqitur kërkesë, ku shprehet se ka hequr dorë nga rikthimi në detyrë dhe ka kërkuar vetëm pagat, të cilat i janë paguar nga DPT, duke sjellë pushimin e ekzekutimit nga përmbaruesi në vitin 2008. Paditësja, në datë 24.10.2013, i është drejtuar palës së paditur me kërkesë për të kandiduar pranë administratës tatimore. Në vitin 2014, autoriteti publik e ka emëruar paditësen në një detyrë, por më pas ka revokuar emërimin, duke konstatuar se vendimi i KSHC ishte ekzekutuar më parë dhe se statusi i nëpunësit civil nuk mund të ruhej pas kalimit të afatit ligjor, ndërkohë që emërimi ishte bërë pa konkurrim. Në vendim KAGJL vlerësoi se nuk kemi të bëjmë me masë disiplinore të dhënë ndaj një nëpunësi civil, sikundër është orientuar gjykimi nga GJAA, por kemi një akt të palës së paditur DPT, me anë të të cilit ajo ka revokuar aktin e emërimit në detyrë të paditëses. KAGJL vlerësoi se emërimi i paditëses vinte në kundërshtim me ligjin, kjo pasi vendimi i KSHC që shërbeu si shkak për emërimin e paditëses në detyrë, ishte ekzekutuar më herët prej palës së paditur. Mbi këtë bazë, Kolegji theksoi se paditësja, në momentin kur ka kërkuar punësim në vitin 2013, nuk gëzonte më statusin e nëpunësit civil, pasi ky status nuk mund të ruhej përtej afatit të parashikuar në ligjin nr. 8549/1999 (1 vit) dhe ligjin nr. 152/2013 (2 vjet). Si rrjedhojë, emërimi i vitit 2014 është kryer në kundërshtim me legjislacionin për shërbimin civil, duke shmangur procedurën e detyrueshme të konkurrimit. Për këtë arsye, revokimi i aktit të emërimit u konsiderua nga Kolegji si veprim i ligjshëm i organit publik, që ka korrigjuar një paligjshmëri të konstatuar.
Maksima - Në gjykimin administrativ, ndërgjyqësia kryesore pasive e detyrueshme përfshin me domosdo organin publik që ka nxjerrë aktin, ka heshtur ose ka mosvepruar, pasi pikërisht ndaj këtij organi lidhet pretendimi për cenimin e të drejtave të paditësit. Thirrja e një personi në gjykimin administrativ, që nuk është në mënyrë të domosdoshme pjesë e ndërgjyqësisë kryesore të detyrueshme, nuk përbën shkelje të rëndë procedurale që ka ndikim thelbësor në vendimin përfundimtar.
Fjalë kyçe - ndërgjyqësi kryesore pasive e detyrueshme, organi publik si palë e paditur, veprim administrativ, heshtje, mosveprim, thirrja e personit jo të domosdoshëm, shkelje e rëndë procedurale.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se pala paditëse ka kërkuar shfuqizimin e urdhrit të kufizimit, të vendosur nga ASHK dhe pajisjen me certifikatë pronësie, kartelë pasurie dhe hartë treguese për pasuritë objekt gjykimi. Gjykata e Shkallës së Parë e ka pranuar padinë, ndërsa Gjykata Administrative e Apelit ka prishur vendimin dhe e ka kthyer çështjen për rigjykim, duke orientuar palën paditëse për thirrjen në gjykim të bashkisë X dhe shoqërisë “Y”. KAGJL ka vlerësuar se mosmarrëveshja administrative është vetëm me organin publik ASHK, i cili ka nxjerrë veprimin administrativ të kundërshtuar dhe pasojat e të cilit pretendohet se kanë cenuar të drejtat e ligjshme të paditësit. Kolegji ka çmuar se as bashkia X dhe as shoqëria tregtare “Y” SHPK nuk përbëjnë subjekte të ndërgjyqësisë pasive të detyrueshme dhe thirrja e tyre nuk është e lidhur me kërkime konkrete në proces. Kolegji ka theksuar dallimin midis ndërgjyqësisë së detyrueshme dhe asaj fakultative, duke përcaktuar se thirrja e një personi në proces, i cili nuk është ndërgjyqës i detyrueshëm, nuk përbën shkelje të rëndë procedurale që të justifikojë kthimin e çështjes për rigjykim.
Maksima - Vendimi i pushimit i marrë nga prokuroria nuk përbën “vendim penal të formës së prerë” në kuptim të nenit 70 KPP (ligji i kohës) dhe nuk ka efekt detyrues për gjykimin administrativ. Përgjegjësia penale është e ndarë nga ajo civile dhe administrative, ndaj çdo masë disiplinore duhet të individualizohet në raport me shkeljen dhe detyrën konkrete të nëpunësit.
Fjalë kyçe - vendim penal i formës së prerë, neni 70 KPP, efektet në gjykimin administrativ, përgjegjësia penale, përgjegjësia civile, përgjegjësia administrative, masë disiplinore individualizimi i shkeljes, detyrat e nëpunësit civil, funksionet e nëpunësit civil.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se pala paditëse, nëpunës doganor, ka kërkuar shfuqizimin e vendimit të Komisionit Disiplinor të Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave për largimin nga shërbimi civil, rikthimin në detyrë dhe pagimin e pagës. Gjykata e Shkallës së Parë dhe Gjykata e Apelit kanë pranuar padinë, duke vlerësuar se procedura disiplinore ishte e parregullt dhe duke u mbështetur në vendimin e prokurorisë për pushimin e çështjes penale. Në vendim KAGJL theksoi se gjykatat më të ulëta kishin zbatuar gabim nenin 70 të KPP pasi dispozita në fjalë kur flet për “vendim penal i formës së prerë” nuk i referohet vendimit të pushimit të marrë nga prokurori, i cili është organi i ndjekjes penale, por vendimit si akt i gjykatës, e cila ngarkohet nga ligji të gjykojë të pandehurin. Rrjedhimisht vendimi i pushimit i prokurorisë nuk ka efekt për gjykimin administrativ, sipas parashikimit të nenit 70 të KPP (ligji i kohës së marrjes së këtij vendimi nga prokurori). Kolegji theksoi se përgjegjësia disiplinore është e ndarë nga ajo penale dhe se gjykata duhet të kryejë hetim të plotë e të gjithanshëm, të individualizojë shkeljen në raport me detyrat konkrete të paditësit dhe të vlerësojë proporcionalitetin e masës së dhënë.
Maksima - Mospagimi i energjisë elektrike, edhe nëse ekziston, nuk përbën shkak të justifikuar për zgjidhjen e menjëhershme të kontratës së punës, pasi nuk është shkelje e detyrimeve kontraktuale me faj të rëndë ose të përsëritur. Ndërprerja e marrëdhënies së punës në kushte të tilla mbetet e pajustifikuar dhe revokimi i mëvonshëm i urdhrit të largimit nuk e rivendos marrëdhënien e punës pa marrëveshje të dyanshme, ndaj ndërprerja mbetet e pajustifikuar dhe sjell detyrimin për dëmshpërblim.
Fjalë kyçe – energji elektrike, shkak i justifikuar, zgjidhje e menjëhershme e kontratës së punës, shkelje e detyrimeve kontraktuale, faj i përsëritur.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, rezulton se paditësja ka punuar si mësuese që prej vitit 1974 dhe me urdhrin nr. 32, datë 23.01.2015, pala e paditur ka zgjidhur në mënyrë të menjëhershme marrëdhënien e punës, duke u mbështetur në një urdhër ministri për disiplinimin e pagesave të energjisë elektrike, pasi paditësja figuroi debitore. Me shlyerjen e detyrimit nga familjarët, punëdhënësi ka nxjerrë një urdhër për revokimin e largimit dhe ka kërkuar që paditësja të vijonte punën, por ajo nuk është paraqitur. Gjykata e Shkallës së Parë ka vlerësuar se kontrata është zgjidhur në mënyrë të menjëhershme dhe pa shkaqe të justifikuara, ndërsa Gjykata e Apelit ka çmuar se paditësja ka qenë ajo që ka ndërprerë marrëdhënien e punës. Në vendim KAGJL ka theksuar se mospagimi i energjisë elektrike, edhe sikur të ekzistonte, nuk është shkelje e detyrimeve kontraktuale me faj të rëndë apo të përsëritur që të shërbejë si shkak për zgjidhjen e menjëhershme të kontratës së punës. Fakti që pala e paditur ka revokuar më vonë këtë vendim nuk e rivendos marrëdhënien e punës, pasi për rikthim kërkohet marrëveshja e të dy palëve, jo vetëm e punëdhënësit. Kolegji çmoi se pavarësisht ekzistencës së vendimit të revokimit, paditëses i janë ndërprerë marrëdhëniet e punës në mënyrë të menjëhershme dhe pa shkaqe të justifikuara duke i sjellë asaj një dëm, arsye për të cilën vlerëson të drejtë qëndrimin e shkallës së parë.
Maksima – 1- Në rastin e lëshimit të urdhrit të ekzekutimit për gjobat administrative, gjykata e faktit ka detyrimin të përllogarisë edhe kamatëvonesat sipas nenit 30 të ligjit nr. 10279/2010 “Për kundërvajtjet administrative”, pasi kjo dispozitë nuk parashikon përjashtime, duke qenë e qartë, e zbatueshme dhe në përputhje me qëllimin e ligjit. 2- Vendimi për kundërvajtjen administrative bëhet titull ekzekutiv, në momentin e nxjerrjes së vendimit përfundimtar nga organi administrativ, ndërsa barra e provës për njoftimin e debitorit, si dhe mënyrën e llogaritjes së kamatës, i takon palës kërkuese.
Fjalë kyçe - titull ekzekutiv, urdhri i ekzekutimit, kundërvajtje administrative, gjobë, kamatëvonesa, ankimi gjyqësor nuk pezullon ekzekutimin, barra e provës, llogaritja e kamatës.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, rezulton se Inspektorati i Mbrojtjes së Territorit pranë bashkisë X ka kërkuar lëshimin e urdhrit të ekzekutimit për një gjobë prej 1.000.000 lekësh, vendosur me vendimin nr. 450, datë 19.03.2019, si dhe për kamatëvonesat e saj. Gjykata Administrative e Shkallës së Parë pranoi pjesërisht kërkesën, duke lejuar lëshimin e urdhrit të ekzekutimit vetëm për gjobën dhe duke rrëzuar kërkimin për kamatëvonesat, me arsyetimin se ato nuk përbënin titull ekzekutiv. Ky vendim u la në fuqi nga Gjykata Administrative e Apelit. Në këtë vendim, KAGJL vlerësoi se, sipas nenit 24/1 të ligjit nr. 10279/2010, vendimi për kundërvajtjen administrative bëhet titull ekzekutiv në momentin e nxjerrjes së tij nga organi administrativ kompetent dhe ankimi gjyqësor nuk pezullon ekzekutimin. Po ashtu, sipas nenit 30 të të njëjtit ligj, gjykata e faktit ka detyrimin të përllogarisë kamatëvonesat në procedurën e lëshimit të urdhrit të ekzekutimit, ndërsa barra e provës për njoftimin e debitorit dhe mënyrën e llogaritjes së kamatës i takon palës kërkuese.
Maksima - Për përcaktimin e fitimit të tatueshëm njihen si shpenzime ato që kryhen për qëllime të realizimit të të ardhurave, që provohen dhe dokumentohen nga tatimpaguesi dhe që mbështeten me dokumentacionin tatimor të kërkuar nga legjislacioni, si faturë tatimore, sipas ligjit nr. 8438/1998 “Për tatimin mbi të ardhurat”.
Fjalë kyçe – tatim mbi të ardhurat, shpenzime të njohura për efekt fiskal, tatimpagues, faturë tatimore, sektori i hidrokarbureve, llogaritje e fitimit të realizuar, regjistrime kontabël.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se pala paditëse, shoqëria “X” SHA, ka kërkuar shfuqizimin e pjesshëm të aktit administrativ të njoftimit të vlerësimit tatimor, me pretendimin se organet tatimore kanë zbatuar gabim ligjin material, duke mos njohur shpenzimet e alokuara nga shoqëria “Y” tek pala paditëse. GJAA ka pranuar padinë, duke argumentuar se nuk ekzistonte dispozitë ligjore që ta detyronte subjektin tatimor që alokimin e shpenzimeve ta kryente me faturë tatimore. Në vendim KAGJL ka vlerësuar se dokumentet e paraqitura si kontrata dhe deklarata e interesit të përbashkët nuk mund të konsiderohen prova të mjaftueshme për njohjen e shpenzimeve. KAGJL ka theksuar se, sipas ligjit nr. 8438/1998, shpenzimet njihen vetëm kur provohen dhe dokumentohen me faturë tatimore dhe se Dekreti nr. 782/1994 “Për sistemin fiskal në sektorin e hidrokarbureve” dhe marrëveshjet e lidhura në zbatim të tij përcaktojnë një mënyrë të ndryshme të llogaritjes së fitimit të realizuar, por nuk parashikojnë përjashtime për mbajtjen e regjistrimeve kontabël dhe dokumentacionit bazë që duhet të përdoret për kryerjen e regjistrimeve, të cilat duhet të lexohen në harmoni me ligjin nr. 8438/1998.
Maksima - Tarifa e licencës dhe taksa vjetore e ushtrimit të veprimtarisë në lojërat e fatit janë dy detyrime të ndryshme; zbatimi i taksës vjetore nuk përbën shkelje të ligjit dhe nuk cenon vlefshmërinë e akteve administrative.
Fjalë kyçe – tarifa e licensës, taksë vjetore, ushtrim veprimtarie i lojrave të fatit.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, rezulton se pala paditëse ka kërkuar pavlefshmërinë e pjesshme të njoftimit të vlerësimit tatimor për shumën 1.000.000 lekë dhe shfuqizimin e vendimit të Drejtorisë së Apelimit Tatimor. Gjykata e shkallës së parë dhe ajo e apelit kanë pranuar padinë, duke i vlerësuar aktet e nxjerra në kundërshtim me ligjin. Në vendim KAGJL, theksoi se ligji nr. 8701/2000 parashikonte pagesën e një tarife për marrjen e licencës, ndërsa ligji nr. 10033/2008 shtoi një taksë vjetore për ushtrimin e aktivitetit, që janë dy detyrime të dallueshme nga njëri tjetri. Në këtë kuptim, kërkesa për pagesën e taksës vjetore nuk përbën shkelje të ligjit të posaçëm nr.10033/2008 i ndryshuar dhe nuk është e tillë që të bëjë nul aktet administrative. Për rrjedhojë, Kolegji konstatoi se vendimet e gjykatave ishin rrjedhojë e një interpretimi të gabuar të ligjit material dhe vendosi ndryshimin e tyre, duke rrëzuar padinë.
Kolegji Penal i Gjykatës së Lartë
Maksima – E drejta e ankimit është efektive vetëm nëse garantohet njoftimi i plotë i vendimit, në mënyrë që i gjykuari të ketë mundësi reale të formulojë shkaqet e kundërshtimit. Çdo vendimmarrje që i privon palët nga kjo mundësi cenon të drejtën e aksesit në gjykatë dhe procesin e rregullt ligjor.
Fjalë kyçe – mjet efektiv ankimi, zënie afati, njoftim i vendimit të arsyetuar, plotësim ankimi, formalizëm i tepruar, proces i rregullt, akses në gjykatë.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë vendim, u shqyrtua çështja ndaj S.K dhe shoqërisë X, të dënuar nga gjykata e shkallës së parë me gjobë për veprën penale të mospagimit të taksave dhe tatimeve, parashikuar nga neni 181 i KP. Kundër këtij vendimi u paraqit ankim, por gjykata e apelit e shpalli të papranueshëm ankimin me arsyetimin se ai nuk përmbante shkaqe të posaçme ligjore dhe faktike, siç kërkon neni 415 i KPP. Në rekurs, mbrojtja pretendoi se vendimi i apelit ishte i paligjshëm dhe formalist, pasi nuk ishte garantuar e drejta e të pandehurve për një ankim efektiv, me argumentin kryesor se ankimi ishte bërë brenda afatit vetëm për “zënie afati”, pasi palët nuk ishin njoftuar ende me vendimin e arsyetuar të gjykatës së shkallës së parë, duke u privuar nga mundësia për të plotësuar ankimin me shkaqe të argumentuara. KPGJL pasi shqyrtoi aktet, konstatoi se në dosje mungonte prova e njoftimit të vendimit të arsyetuar të shkallës së parë dhe se gjykata e apelit kishte dhënë vendimin e saj mbi mospranimin e ankimit duke u bazuar vetëm në formën e paplotë të ankesës fillestare. Një qëndrim i tillë është në kundërshtim me të drejtën për një proces të rregullt dhe për një mjet efektiv ankimi. Në përfundim, Kolegji vendosi prishjen e vendimit të apelit për mospranimin e ankimit dhe kthimin e çështjes për rishqyrtim në të njëjtën gjykatë, por me trup gjykues tjetër, duke nënvizuar se formalizmi i tepruar në trajtimin e ankimeve nuk mund të cenojë të drejtën e mbrojtjes dhe aksesin në gjykatë.
Maksima – Mungesa e vlerësimit nga gjykata mbi ndryshimin e qëndrimit të prokurorit mbi akuzën dhe mungesa e garantimit të së drejtës së mbrojtjes e bëjnë të pavlefshëm vendimin gjyqësor, pasi procesi penal kërkon një akuzë të qartë dhe respektim efektiv të të drejtave të të pandehurit.
Fjalë kyçe – ndryshim qëndrimi i prokurorisë në konkluzionet përfundimtare, ndryshim akuze, paraqitje e akuzave të reja, rëndim i pozitës së të pandehurit, garantim i së drejtës së mbrojtjes.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, gjykatat e faktit e kanë deklaruar fajtor të pandehurin për veprën penale të “vjedhjes me dhunë”, edhe pse në konkluzionet përfundimtare prokuroria kishte ndryshuar qëndrim, duke kërkuar deklarimin fajtor vetëm për “përvetësim të sendeve të vjedhura”. Gjykatat e kanë trajtuar këtë si një ndryshim të cilësimit juridik të faktit dhe jo si akuzë të re. KPGJL vlerësoi se gjykata e shkallës së parë nuk ka respektuar rregullat procedurale për paraqitjen e një akuze të re dhe, për më tepër, ka cenuar të drejtën e mbrojtjes efektive, pasi nuk ka marrë në konsideratë qëndrimin e prokurorit në diskutimin përfundimtar. Ndërsa gjykata e apelit e ka mbështetur vendimin duke e konsideruar këtë thjesht si ndryshim të kualifikimit juridik, pa analizuar pasojat për pozitën procedurale të të pandehurit. Këto qëndrime kanë rënduar pozitën e tij “in pejus”, sepse prokurori kishte pranuar se provat ishin të pamjaftueshme për të mbështetur akuzën fillestare të vjedhjes me dhunë. Gjykatat nuk kanë shqyrtuar nëse ndryshimi i qëndrimit të prokurorit lidhej me të njëjtin fakt penal apo me një fakt të ndryshëm, cilat prova e kanë diktuar këtë ndryshim dhe nëse ai ishte i ligjshëm. Në këto rrethana, duhej vlerësuar me kujdes nëse i pandehuri kishte pasur mundësi reale për mbrojtje gjatë hetimit dhe gjykimit, duke pasur parasysh se e drejta e ushtrimit të ndjekjes penale i përket prokurorit. Për këto arsye, Kolegji prishi vendimet e gjykatave më të ulëta dhe ktheu çështjen për rigjykim, duke theksuar se sigurimi i një akuze të qartë dhe i së drejtës për mbrojtje efektive është parakusht themelor për ligjshmërinë e procesit penal.
Maksima – Në rastet e vendimit të formës së prerë të bashkimit të dënimeve, përmes aplikimit të nenit 55/3 të KP, kur njëri prej vendimeve të dënimit ndryshohet duke caktuar një masë më të ulët, i cili mbetet sërish dënimi më i rëndë i caktuar, nuk është nevoja që palët t’i drejtohet gjykatës me kërkesë të re për bashkim dënimesh.
Fjalë kyçe – bashkim dënimesh, efekt i vendimit të bashkimit të dënimeve, gjë e gjykuar, vendim dënimi i ndryshuar, masë dënimi më e ulët, dënimi më i rëndë i caktuar.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, pyetja që ngrihet, ka të bëjë me pasojat e vendimit të formës së prerë për bashkimin e dënimeve, sipas nenit 55/3 të KP, dhe konkretisht: A ruan ky vendim bashkimi fuqinë e gjësë së gjykuar, në rastin kur njëri prej vendimeve të dënimit ndryshohet duke e ulur masën e dënimit, por që mbetet sërish dënimi më i rëndë i caktuar, apo është i domosdoshëm një bashkim i ri i dënimeve nga ana e gjykatës? KPGJL la në fuqi vendimin e gjykatës së apelit, duke vendosur se vendimi i bashkimit në rastin konkret ruan fuqinë e gjësë së gjykuar, me arsyetimin se në rastin kur në vendimin e bashkimit të dënimeve, gjykata ka aplikuar parashikimet e nenit 55/3 të KP, dhe sikundër ka ndodhur në rastin në shqyrtim, dënimi i ndryshuar megjithëse është zbritur, mbetet sërish vendimi më i rëndë i caktuar ndër dënimet që bashkohen, nuk ka arsye përse të mos aplikohet i njëjti rregull i parashikuar në nenin 55/3 të KP, i caktuar në vendimin e mëparshëm të bashkimit të dënimeve, pa qenë nevoja që palët t’i drejtohen gjykatës me kërkesë të re për bashkim dënimesh.
Maksima – Forma e bashkëpunimit nuk mund të kualifikohet ndryshe për të bashkëtëpandehurit kur GJL ka përcaktuar më parë natyrën juridike të bashkëpunimit për disa prej tyre të gjykuar veçmas, dhe gjykatat e faktit dështojnë të analizojnë mosaplikimin në rastin konkret.
Fjalë kyçe – cilësim i ndryshëm i formës së bashkëpunimit, kualifikim i ndryshëm ligjor, bashkëpunim i thjeshtë, bashkëpunim i posaçëm, bashkëtëpandehur të gjykuar veçmas, proces i rregullt ligjor.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, u shqyrtua pretendimi i të gjykuarit S.L, i cili kundërshtonte kualifikimin ligjor të faktit penal për të cilin ishte deklaruar fajtor. Sipas tij, nuk provohej se ai kishte kryer veprën penale të parashikuar nga neni 283/a/2 i KP në formën e bashkëpunimit të posaçëm me bashkëpandehurit e tjerë, të gjykuar më parë veçmas. Në mbështetje të këtij pretendimi, ai i referohej vendimit nr. 348/2012 të KPGJL, ku ishte arritur në përfundimin se në rastin e bashkëtëpandehurve F.K, M.H, P.Z dhe D.L, në dy episodet e trafikimit të narkotikëve, nuk u provua tej çdo dyshimi të arsyeshëm ekzistenca e një bashkëpunimi të posaçëm, por vetëm e një bashkëpunimi të thjeshtë. Kolegji vlerësoi se gjykatat e faktit nuk kanë marrë në konsideratë këto konkluzione, duke arritur në përfundime të ndryshme për S.L, të cilin e shpallën fajtor pikërisht për kryerjen e veprës në formën e bashkëpunimit të posaçëm me të njëjtët bashkëtëpandehur. Për më tepër, gjykatat e faktit nuk kanë dhënë asnjë arsyetim se përse vendimi i GJL në rastin e bashkëpandehurve, nuk do të ketë ndikim në cilësimin juridik të faktit penal në gjykimin ndaj tij. Në këto kushte, Kolegji vendosi prishjen e vendimit të gjykatës së posaçme të apelit dhe kthimin e çështjes për rishqyrtim me tjetër trup gjykues.
Maksima – Dokumentet e regjistrimit të pajtimtarëve në shërbimet e komunikimeve elektronike, ndonëse të administruara nga subjekte private, për shkak të rregullimit ligjor dhe funksionit të tyre në procesin e ndjekjes penale, gëzojnë natyrë publike dhe falsifikimi i tyre përbën vepër penale.
Fjalë kyçe – falsifikim i formularit të regjistrimit, akt ekspertimi grafik, regjistrim numri celular, formular i rregulluar me ligj, funksion publik, identifikim i pajtimtarëve të numrit celular.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, shqyrtohet rekursi i prokurorisë lidhur me vendimin e gjykatës së apelit, që kishte shpallur të pafajshme shtetasen V.P, e akuzuar për falsifikimin e një formulari regjistrimi të një numri celular. Hetimet kishin treguar se numri ishte regjistruar me të dhëna të rreme dhe ekspertimi grafik kishte provuar autorësinë e falsifikimit nga e pandehura. Gjykata e shkallës së parë e shpalli fajtore, ndërsa apeli e shpalli të pafajshme me arsyetimin se formulari nuk i drejtohej një organi shtetëror, ndaj mungonte ana objektive e veprës penale. KPGJL arsyeton se vendimi i apelit është i paarsyetuar dhe i mbështetur në një interpretim të gabuar të ligjit, pasi nuk ka analizuar provat në tërësi dhe ka injoruar aktin e ekspertimit grafik. Kolegji theksoi gjithashtu se formulari i regjistrimit të një numri celular, megjithëse administrohet nga një shoqëri private, ai është i rregulluar me ligj dhe ka funksion publik, pasi shërben për identifikimin e pajtimtarëve dhe vihet në dispozicion të autoriteteve shtetërore për ndjekjen e veprimtarive të paligjshme, prandaj nuk mund të trajtohet si dokument privat, por si pjesë e mekanizmave ligjorë që garantojnë rendin dhe sigurinë publike. Si përfundim, Kolegji prishi vendimin e apelit dhe dërgoi çështjen për rigjykim në gjykatën e apelit të juridiksionit të përgjithshëm, me trup tjetër gjykues.
Maksima – Pjesëmarrja e një gjyqtari në shqyrtimin e një çështjeje në shkallë më të lartë gjykimi, pasi ai ka marrë vendime të ndërmjetme në të njëjtën çështje në një shkallë më të ulët, përbën shkelje të parimit të paanshmërisë objektive dhe sjell pavlefshmërinë absolute të vendimit.
Fjalë kyçe – përjashtim gjyqtari, pjesëmarrje e gjyqtarit në gjykim të mëparshëm, paanshmëri e gjyqtarit, vendim i ndërmjetëm, vendim përfundimtar.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, u shqyrtua rekursi i paraqitur nga i gjykuari B.T, i cili kundërshtoi përfshirjen në trupin gjykues të gjykatës së apelit të dy gjyqtareve që kishin marrë pjesë më parë në gjykimin e çështjes në shkallën e parë dhe kishin dhënë vendime të ndërmjetme me natyrë thelbësore të lidhura me vlefshmërinë e provave dhe të procedurës së gjykimit. KPGJL çmon se, megjithëse vendimet nuk ishin përfundimtare, natyra e tyre përbënte vlerësim paraprak të çështjes, i cili ndikon drejtpërdrejt në shqyrtimin e themelit të saj dhe konstatoi se kjo përbën shkelje të nenit 15/1 të KPP, i cili ndalon pjesëmarrjen e një gjyqtari në një shkallë tjetër gjykimi kur ai ka marrë vendime në një shkallë më të ulët. Kolegji theksoi rëndësinë e respektimit të standardit të dukjes së paanshmërisë, sipas të cilit nuk mjafton që gjyqtari të jetë subjektivisht i paanshëm, por duhet të mos krijohet as përshtypja se ai mund të jetë i njëanshëm. Rrjedhimisht, vendimi u prish dhe çështja u kthye për rigjykim nga një trup tjetër gjykues.
Maksima – Një kërkesë që në përmbajtje apo natyrë i përket fazës së hetimeve paraprake, siç mund të jetë edhe zëvendësimi i masës së sigurimit personal, do të shqyrtohet nga gjyqtari i hetimeve paraprake vetëm nëse procesi penal në atë shkallë gjykimi ndodhet ende në këtë fazë. Nëse një kërkesë e tillë paraqitet ndërkohë që çështja në atë shkallë gjykimi ka kaluar në një fazë tjetër, siç është seanca paraprake apo gjykimi në themel, atëherë ajo do të shqyrtohet nga gjykata kompetente e asaj faze ku ndodhen aktet në momentin e paraqitjes së kërkesës.
Fjalë kyçe – konflikt kompetence, zëvendësim mase sigurimi, faza e hetimeve paraprake, gjyqtar i hetimeve paraprake.
Përmbledhja e vendimit - Në këtë çështje, konstatohet ekzistenca e konfliktit për kompetencë, pasi dy gjyqtarë të së njëjtës gjykatë (në apel) nuk pranojnë të gjykojnë kërkesën penale të kërkuesit, me objekt: “Zëvendësimin e masës së sigurimit”. Në rastin konkret, gjyqtari F.I, pretendon se nuk është kompetent për shqyrtimin e kërkesës si gjyqtar i hetimit paraprak të çështjes, pasi kërkesa për zëvendësimin e masës së sigurimit është shqyrtuar nga gjykata që po shqyrton çështjen në themel në shkallë të parë. Nga ana tjetër, gjyqtarja A.K, pretendon se kompetent për shqyrtimin e kërkesës është gjyqtari i hetimit paraprak, duke argumentuar se çështja e themelit nuk është regjistruar akoma pranë gjykatës së apelit. Rezulton se procedimi penal në kuadër të të cilit është paraqitur kjo kërkesë, ndodhet aktualisht në fazën e gjykimit në themel, në gjykatën e shkallës së parë. Gjykata e shkallës së parë ka disponuar për rrëzimin e kërkesës së të pandehurit për zëvendësimin e masës së sigurimit “arrest në burg”, e pikërisht ndaj këtij disponimi, i pandehuri ka paraqitur ankim në gjykatën e apelit. KPGJL vlerëson se, për sa kohë që çështja, si gjykim themeli, nuk është regjistruar akoma në gjykatën e apelit, që do të thotë se nuk është konstituuar ende gjykata e apelit/trupi gjykues për shqyrtimin e kësaj çështje në themel, trupi gjykues monokratik (gjyqtari F.I.) që ka gjykuar në shkallë të dytë të gjykimit kërkesat e palëve të paraqitura si gjatë fazës së hetimit paraprak ashtu edhe gjatë seancës paraprake, nuk ka asnjë pengesë për të gjykuar edhe kërkesën objekt shqyrtimi, të paraqitur nga i pandehuri.
Maksima – Personi që tërheq një interes konkret dhe aktual në çështjen ku përveç pushimit të çështjes, deklarohet edhe falsiteteti dhe asgjësimi i dokumenteve të falsifikuara (me pasoja civile në një proces tjetër), duhet të njoftohet dhe t’i garantohet e drejta për tu dëgjuar, në garantim të procesit të rregullt ligjor.
Fjalë kyce – personat e legjitimuar për t’u thirrur në proces, parashkrim i ndjekjes penale, asgjësim i dokumenteve, person me interes konkret, person i kallëzuar, e drejta për t’u njoftuar, proces i rregullt ligjor, pavlefshmëri e vendimit.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, rezulton se gjykatat e faktit kanë pranuar kërkesën e organit të akuzës për pushimin e çështjes penale të regjistruar për veprën “falsifikimi i dokumenteve”, për shkak të parashkrimit të ndjekjes penale, si dhe kanë urdhëruar njëkohësisht asgjësimin e dy dokumenteve, të konsideruara të falsifikuara (një mandat arkëtimi dhe një leje ndërtimi e vitit 1991), por nuk kanë vënë në diskutim pretendimet dhe nuk i kanë dhënë mundësi të mbrohet personit të interesuar, të kallëzuarit, që dëmtohet nga një urdhërim i tillë, duke i cenuar interesat në një proces tjetër gjyqësor civil për pronësinë, të pezulluar për shkak të këtij procedimi penal. Personi i kallëzuar ka paraqitur ankim dhe rekurs duke pretenduar se nuk është njoftuar dhe nuk është thirrur në proces, megjithëse vendimi ka pasur pasoja të drejtpërdrejta mbi të. KPGJL ka vlerësuar se, sa i takon legjitimimit për të marrë pjesë në proces, edhe pse ky person nuk kishte cilësinë formale të të pandehurit apo të personit që i atribuohet vepra penale sipas nenit 287 të KPP, kërkesa e prokurorisë dhe vendimi i gjykatës shkonin përtej pushimit të çështjes, pasi duke vendosur për falsitetin dhe asgjësimin e dokumenteve, me pasoja civile për rekursuesin, gjykata ka marrë një vendim që cenon drejtpërdrejt dhe në mënyrë aktuale interesat e tij dhe si rrjedhojë ai duhej të njoftohej dhe t’i jepej mundësia e pjesëmarrjes në proces. Në këtë përfundim, Kolegji është mbështetur edhe në orientimet e dhëna nga vendimi njësues nr. 2/2013 i KBGJL, ku është njësuar praktika se e drejta për t’u njoftuar dhe për të marrë pjesë në gjykim shtrihet edhe te personi ndaj të cilit zhvillohen hetimet ose të cilit i atribuohet vepra penale, pavarësisht nëse ka marrë apo jo cilësinë e të pandehurit, si dhe në ndryshimet ligjore të KPP në vitin 2017, që kanë përcaktuar qartë rrethin e subjekteve që duhet të njoftohen në rastet e shqyrtimit të kërkesave për pushim. Për rrjedhojë, Kolegji vendosi prishjen e vendimeve të të dy gjykatave të faktit dhe kthimin e çështjes për rigjykim në gjykatën e shkallës së parë.
Maksima – Kur mbi të njëjtën bazë faktike paraqiten akte ekspertimi me përfundime kontradiktore, nuk mund të vendoset pushimi i procedimit penal pa kryer hetime të plota për të bërë dallimin ndërmjet pasaktësisë profesionale dhe ekspertimit të rremë.
Fjalë kyçe –përfundime kontradiktore ekspertimi, ekspertim i rremë, ekspertim i pasaktë, pasaktësi profesionale, veprime të kryera me dashje, analizë e plotë e akteve.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje, trajtohet rasti kur dy akte ekspertimi dhanë përfundime të ndryshme mbi gjendjen shëndetësore, pas aksidentimit të shtetases E.B. Eksperti i parë, pranë Shërbimit të Mjekësisë Ligjore në Vlorë, i vlerësoi dëmtimet si të lehta, ndërsa ri-ekspertimi i Institutit të Mjekësisë Ligjore në Tiranë i cilësoi ato si të rënda dhe të rrezikshme për jetën. Ky kontrast solli kallëzimin penal për “ekspertim të rremë” ndaj ekspertit të parë. Prokuroria kërkoi pushimin e procedimit, duke argumentuar se ndryshimet përbënin një pasaktësi profesionale dhe jo veprim të kryer me dashje. Gjykata e rrethit urdhëroi vijimin e hetimeve ndaj ekspertit, ndërsa gjykata e apelit e ndryshoi këtë qëndrim duke pranuar pushimin e çështjes. KPGJL u fokusua tek interpretimi i nenit 309 të KP dhe në natyrën e veprës “ekspertim i rremë”, duke argumentuar se dallimi midis një ekspertimi të pasaktë dhe një ekspertimi të rremë qëndron tek dashja e ekspertit për të shtrembëruar apo fshehur faktet dhe kjo gjë kjo kërkon një analizë të plotë të akteve, të të dhënave klinike dhe përfundimeve kontradiktore. Kur dy ekspertime të kryera mbi të njëjtën kartelë klinike japin rezultate të ndryshme, krijohet një dyshim i fortë që çështja nuk mund të zgjidhet me pushim të procedimit pa kryer hetime shtesë. Për këtë arsye, Kolegji prishi vendimin e gjykatës së apelit dhe la në fuqi vendimin e gjykatës së rrethit, duke detyruar prokurorinë të vijojë hetimet ndaj ekspertit.
Kolegji Civil i Gjykatës së Lartë
Maksima – Mungesa e legjislacionit përkatës për rastet e dëmeve të shkaktuara nga mjetet motorike lundruese nuk e zhvendos automatikisht barrën e kompensimit mbi BSHS që ta detyrojë atë të përmbushë këtë detyrim bazuar në interpretimin e normave ligjore dhe parimet e përgjegjësisë civile.
Fjalë kyçe - mjete motorike lundruese, dëmshpërblim dëmi pasuror, sigurim i detyrueshëm, barrë kompensimi.
Përmbledhja e vendimit – Në rastin konkret kemi të bëjmë me një padi për kërkimin e dëmshpërblimit të dëmit pasuror, dëmit jopasuror moral dhe dëmit jopasuror ekzistencial për faktin se në datë 18.07.2010, në detin Adriatik është aksidentuar për vdekje shtetasi P.M. nga një mjet lundrues, në pronësi dhe në drejtimin e personit të tretë, i cili ka ndërruar jetë në spital në datë 20.07.2010, duke u përcaktuar si shkak vdekjeje shok traumatik, rrjedhojë e aksidentit me motor uji. Paditësit, të afërmit e viktimës, në datë 19.07.2011 i janë drejtuar palës së paditur, BSHS me kërkesë për të përfituar shpërblimin e dëmit. Pala e paditur i ka bërë me dije paditësve se mjeti lundrues nuk klasifikohet në përcaktimet e rasteve që trajtohen nga Fondi i Kompensimeve dhe për këtë arsye ka refuzuar kërkesën për dëmshpërblim. Bazuar në këto shkaqe, paditësit e kanë bërë mosmarrëveshjen objekt shqyrtimi gjyqësor. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë, me vendimin e datës 09.04.2014 ka vendosur rrëzimin e padisë me argumentin se pala e paditur BSHS mbulon vetëm dëmet e shkaktuara nga drejtues të mjeteve motorike që lëvizin në rrugë, të cilët nuk janë të siguruar me kontratën e sigurimit të përgjegjësisë civile. Mjetet lundruese qoftë edhe të vogla megjithëse futen në mjetet e transportit, në kuptim të këtij ligji, nuk janë mjete motorike për të cilat mund të kërkohet kompensimi i dëmit nga BSHS. Gjykata e Apelit Tiranë, me vendimin nr. 2001, datë 22.09.2015, ka vendosur lënien në fuqi të vendimit të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Tiranë.
KCGJL vlerëson se nuk mund të aplikohet përgjegjësi ndaj Byrosë Shqiptare të Sigurimeve në mungesë të një dispozite të qartë ligjore. Interpretimi analogjik për të përfshirë edhe mjetet lundruese në fondin e BSHS do të përbënte tejkalim të kompetencave të gjykatës dhe shkelje të parimeve themelore të përgjegjësisë civile dhe administrative. Ligji për sigurimin e detyrueshëm nuk përmban dispozita të zbatueshme praktikisht për rastet e dëmeve nga mjete lundruese. Edhe pse drejtuesi i mjetit kishte detyrimin për të pasur siguracion, mosplotësimi i këtij detyrimi nuk e zhvendos automatikisht barrën e kompensimit mbi BSHS, për shkak të mungesës së bazës ligjore që e detyron atë për ta përmbushur këtë detyrim.
Maksima - Disponimi për pasuritë e luajtshme me vlerë simbolike në testament, si klauzolë me të vetmin qëllim për të shmangur kufizimet për rezervën ligjore, mund të konsiderohet si përjashtim i heshtur nga trashëgimia, duke cenuar rezervën ligjore të trashëgimtarëve të mitur dhe të paaftë për punë.
Fjalet kyçe - testament, rezervë ligjore, vlerë simbolike, përjashtim i heshtur.
Përmbledhje e vendimit - Në këtë çështje paditësit, përkatësisht një trashëgimtar i drejtpërdrejtë dhe dy nipër të testatores, paraqitën një padi për shpalljen e pavlefshmërisë së testamentit të datës 14.12.2004, me pretendimin se ai cenonte rezervën e tyre ligjore si trashëgimtarë të paaftë për punë dhe të mitur. Mosmarrëveshja lindi pas vdekjes së testatores në vitin 2006, e cila me testament kishte lënë pasurinë e paluajtshme dy djemve të tjerë, ndërsa trashëgimtarit kryesor vetëm disa sende të luajtshme me vlerë simbolike (televizor, dollap, divan, komo), duke e përjashtuar atë nga pasuria e paluajtshme me vlerë shumë më të lartë. Gjykata e shkallës së parë pranoi pjesërisht padinë, duke shpallur testamentin të pavlefshëm për sa i përket të drejtave të nipërve, të cilët trashëgojnë me zëvendësim, por rrëzoi pretendimin e trashëgimtarit kryesor, duke e konsideruar padinë e tij të pambështetur në prova. Gjykata e apelit e ndryshoi vendimin e shkallës së parë, duke rrëzuar tërësisht padinë. Ajo arsyetoi se trashëgimtari kryesor nuk mund të konsiderohej i përjashtuar, pasi kishte përfituar pasuri të luajtshme, dhe se nipërit, për pasojë, nuk mund të trashëgonin me zëvendësim. KCGJL prishi vendimin e gjykatës së apelit për shkak të zbatimit të gabuar të ligjit material dhe e dërgoi çështjen për rishqyrtim pranë Gjykatës së Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm. Kolegji arsyetoi se lënia e sendeve të luajtshme me vlerë thjesht simbolike, krahas përjashtimit nga pasuria e paluajtshme me vlerë të konsiderueshme, mund të interpretohet si përjashtim i heshtur, duke cenuar rezervën ligjore të trashëgimtarëve të mitur dhe të paaftë për punë, sipas nenit 379 të KC. KCGJL vuri në dukje se gjykata e apelit nuk kishte sqaruar në mënyrë të plotë vullnetin e testatores dhe proporcionalitetin e pasurisë së shpërndarë, veçanërisht nëse përfshirja e sendeve simbolike synonte shmangien e kufizimeve të rezervës ligjore.
Maksima – Ekzistenca e pengesave ligjore për pjesëtimin e sendit mes palëve ndërgjyqëse, që lidhet me mungesën e regjistrimit fillestar të tij në regjistrat e pasurive të paluajtshme, nuk është premisë që të kualifikoje padinë e pjesëtimit si “padi që nuk mund të ngrihet”. I përket shqyrtimit në themel të çështjes për të identifikuar nëse sendi objekt pjesëtimi gëzon cilësitë e sendit të pjesëtueshëm në kuptim të nenit 369 e vijues të KPC.
Fjalët kyçe - Pjesëtimi i pasurisë bashkëshortore, pasuri të paluajtshme, regjistrimi fillestar në regjistrat e pasurive të paluajtshme, padi që nuk mund të ngrihet, kontratë tjetërsimi.
Përmbledhja e vendimit - Në çështjen e mësipërme, rezulton se paditësja dhe i padituri (ish-bashkëshortë) të cilët janë martuar në vitin 1990 dhe kanë zgjidhur martesën në vitin 2000, janë në mosmarrëveshje për një pasuri e cila ka figuruar e regjistruar në emër të të paditurit, që nga viti 1991. Paditësja ka kërkuar në rrugë gjyqësore pjesëtimin e pasurisë, duke pretenduar se ajo është fituar gjatë martesës. Procesi gjyqësor midis palëve ka pasur një histori të gjatë me disa rigjykime dhe vendime të dhëna nga gjykatat e shkallëve të ndryshme. Në përfundim të rigjykimit të çështjes, gjykata e shkallës së parë ka rrëzuar padinë, duke argumentuar pavlefshmërinë absolute të kontratave në bazë të të cilave janë bërë transkriptet për pasuritë, të regjistrimit si dhe mungesën e titullit të pronësisë. Gjykata e apelit ka prishur vendimin e shkallës së parë dhe ka vendosur pushimin e gjykimit të çështjes, duke argumentuar se prona nuk figuron më e regjistruar në emër të të paditurit. KCGJL vlerëson se gjykata e apelit ka qenë e detyruar të dispononte me vendim përfundimtar për çështjen, pasi padia e kishte kaluar testimin e parakushteve proceduriale të vlefshmërisë së saj, si mjeti që vë në lëvizje gjykatën. KCGJL vlerëson se pjesëtimi gjyqësor përbën një nga llojet e gjykimit të posaçëm të parashikuar në KPC proces të cilit i atribuohen disa dispozita procedurale të veçanta që e bëjnë të dallueshëm nga proceset e tjera dhe që njëkohësisht vendosin ndaj gjykatës disa kufij dhe standarde mbi të cilat duhet të orientohet hetimi gjyqësor i çështjes. KCGJL vlerëson se hetimi dhe konkluzioni i arritur mbi natyrën e padisë dhe pamundësisë së ngritjes së saj nga ana e gjykatës së apelit, ka bërë që vlerësimi i kryer nga ajo gjykatë të jetë i paplotë dhe i pasaktë.
Maksima - Në rastet kur Drejtori i Përgjithshëm i AKKP ka ushtruar iniciativën duke shfuqizuar vendimet e Zyrave Rajonale të AKKP, vendimi i Gjykatës Kushtetuese nr. 27, datë 26.05.2010 që shfuqizon kompetencën e parashikuar në nenin 16 të ligjit nr. 9235, ka efekt prapaveprues vetëm për ato çështje të cilat kanë qenë në shqyrtim gjyqësor në kohën kur vendimi i Gjykatës Kushtetuese ka hyrë në fuqi.
Fjalet kyçe - vendimi i Gjykatës Kushtetuese , efekt prapaveprues , shfuqizim vendimi, ex nunc.
Përmbledhje e vendimit - Në këtë çështje ka rezultuar se paditësi, një trashëgimtar i ish-pronarit, ka kërkuar shpalljen si absolutisht të pavlefshëm të vendimit të vitit 2009 të Drejtorit të Përgjithshëm të AKKP, i cili shfuqizoi vendimin e Zyrës Rajonale Gjirokastër për kthimin e një prone me sipërfaqe 298.4 ha, si dhe shfuqizimin e vendimit të vitit 2013 të AKKP, që rrëzoi kërkesën për njohjen e pronës. Mosmarrëveshja lindi me pretendimin se vendimi i vitit 2009 u mor në tejkalim të kompetencave, bazuar në nenin 16 të ligjit nr. 9235/2004, i cili u shfuqizua si antikushtetues nga Gjykata Kushtetuese me vendimin nr. 27/2010, për shkak të cenimit të parimit të sigurisë juridike. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Gjirokastër pranoi padinë, duke shpallur vendimin e vitit 2009 absolutisht të pavlefshëm dhe shfuqizoi vendimin e vitit 2013. Gjykata e Apelit Gjirokastër e la në fuqi vendimin, duke argumentuar se vendimi kushtetues kishte efekt prapaveprues për pasojat e paezauruara të ligjit të shfuqizuar, pasi çështja ndodhej në rigjykim administrativ kur vendimi kushtetues hyri në fuqi.
KCGJL prishi vendimin e apelit, duke arsyetuar se efekti prapaveprues i vendimit kushtetues nr. 27/2010, sipas nenit 76 të ligjit nr. 8577/2000, zbatohet vetëm për çështjet në shqyrtim gjyqësor ose pasojat e paezauruara të ligjit të shfuqizuar. Në këtë rast, vendimi i vitit 2009 u mor kur neni 16 ishte në fuqi, dhe çështja nuk ishte në shqyrtim gjyqësor, kohë kur vendimi kushtetues kishte hyrë në fuqi (05.07.2010). Gjykata vlerësoi se shqyrtimi administrativ i çështjes pas vitit 2009 nuk përbënte pasojë të paezauruar, pasi vendimi i Zyrës Rajonale u shfuqizua dhe efekti i nenit 16 tashmë kishte përfunduar. Kolegji konstatoi se gjykatat e ulëta kishin zbatuar gabimisht ligjin, duke e kthyer çështjen për rigjykim në Gjykatën e Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm.
Maksima - Për të përcaktuar përgjegjësinë civile të subjektit që ushtron veprimtari të rrezikshme në drejtim të shpërblimit të dëmit të pretenduar, duhet të vërtetohet domosdoshmërisht lidhja shkakësore ndërmjet veprimeve të kryera nga subjekti gjatë kësaj veprimtarie dhe dëmit të pretenduar se i është shkaktuar paditësit.
Fjalet kyçe - veprimtari e rrezikshme, përgjegjësi civile e prezumuar, shpërblim dëmi, lidhje shkakësore.
Përmbledhje e vendimit - Në këtë çështje trajtohet kërkësa e paditësve të cilët kanë ngritur pretendimin se nga shkarkimi në ajër i gazrave nga puset e naftës, kanë pësuar një dëm pasuror në pasurinë e tyre “ullishtë”, dhe se përgjegjës për pasojën e ardhur është pala e paditur. Paditësit kanë kërkuar dëmshpërblimin e vlerës së dëmit pasuror të pësuar. KCGJL vëren se mbi bazën e interpretimit literal dhe teleologjik të nenit 622 të KC, rezulton se në përjashtim nga rregulli i përgjithshëm, ekzistenca e një përgjegjësie të tillë pranohet si e mirëqenë mbi bazën e prezumimit ligjor. KCGJL konstaton se përgjegjësia objektive e prezumuar në rastin e ushtrimit të një veprimtarie të rrezikshme pranohet në kuadër të një prezumimi ligjor relativ, pasi ligjvënësi e ka lejuar paraqitjen e provave të kundërta me qëllim rrëzimin e një prezumimi të tillë. Veçoria dalluese që e karakterizon këtë përgjegjësi reflektohet tek mënyra e përcaktimit të barrës së provës për personin që prezumohet si shkaktar i dëmit, për shkak të veprimtarisë që ushtron. Në këtë rast, shkaktuesit të prezumuar të dëmit i kalon barra e provës të vërtetojë që ka përdorur të gjitha masat e përshtatshme e të nevojshme për mënjanimin e tij. KCGJL thekson me tej se në ndryshim nga parimi i përgjithshëm, i dëmtuari nuk ka barrën e provës të vërtetojë nëse sjellja e shkaktuesit të dëmit është e kundërligjshme dhe me faj, por mjafton të vërtetojë që ekziston lidhje shkakësore ndërmjet dëmit të shkaktuar dhe veprimtarisë së rrezikshme që ushtron shkaktari i prezumuar i dëmit.
Në rastin konkret KCGJL vendosi prishjen e vendimit të Gjykatës së Apelit Vlorë, dhe dërgimin e çështjes për rigjykim, duke përcaktuar detyrimin e gjykatës për të marrë në shqyrtim dhe të hetojë në lidhje me pretendimin e palës së paditur për mosndërprerjen e lidhjes shkakësore nga momenti i ndodhjes së shpërthimeve të tubacionit të gazit të cilat nga pala e paditur janë trajtuar si fenomene të veçanta me pasojë dëmtimin e bimës së ullirit.
Maksima – Marrëdhënie juridike e qirasë e realizuar midis palëve publike dhe private, për aq kohë sa qëllimi i lidhjes së kësaj kontrate nuk është realizimi i ndonjë shërbimi publik, nuk përmbush kriterin material për ta “kualifikuar” kontratën me natyrë administrative.
Ndërgjyqësia e detyrueshme, ndryshe nga ndërgjyqësia fakultative, përcaktohet nga ligji apo nga natyra e marrëdhënies juridike objekt konflikti gjyqësor dhe rrethi i personave që duhet të thërritet në gjykim si të paditur, nuk i lihen në disponim paditësit, i cili ka vetëm të drejtën e fillimit të procesit gjyqësor.
Fjalë kyçe - kontratë qiraje, pagim dëmshpërblimi, ndërgjyqësi e detyrueshme, ndërgjyqësi fakultative, palë publike.
Përmbledhja e vendimit – Në këtë çështje paditësi, pas shpalljes fitues në një procedurë konkurrimi të organizuar nga ish-Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës, kishte lidhur në vitin 2010 një kontratë qiraje 10 vjeçare me Ministrinë e Ekonomisë për një hapësirë në Stadiumin “Qemal Stafa”, me detyrimin për të kryer investime. Kontrata u zgjidh njëanshmërisht në vitin 2011 nga ministria, për shkak të interesit publik për rindërtimin e stadiumit. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë ka rrëzuar padinë si të pabazuar në ligj dhe në prova, duke patur parasysh se kontrata e qirasë është zgjidhur nisur nga interesi publik, si dhe faktin se nuk u provua kryerja e investimeve në sendin objekt kontrate. Gjykata e Apelit Tiranë ka vendosur prishjen e këtij vendimi dhe kthimin e çështjes për rishqyrtim në atë gjykatë me tjetër trup gjykues. KCGJL, vlerëson se shtrohen për diskutim dy elemente: natyra e kontratës së qirasë dhe bazueshmëria në ligjin procedural e vendimmarrjes së gjykatës së apelit. KCGJL vlerëson se kjo kontratë do të cilësohet me natyrë civile, pavarësisht faktit që është lidhur midis një subjekti privat dhe një organ publik shtetëror dhe është realizuar në bazë të një procedure konkurrimi, për sa kohë që ajo nuk i shërben kryerjes ose ekzekutimit të një veprimtarie shërbimi publik. KCGJL, po ashtu, duke konstatuar se Gjykata e Apelit Tiranë ka prishur vendimin e gjykatës së shkallës së parë, me arsyetimin se është i gabuar ndërtimi i ndërgjyqësisë, vlerëson se nuk jemi në kushtet e bashkëndërgjyqësisë së detyrueshme, pasi të drejtat e ministrise për dhënien me qira të pasurisë shtetërore i kishin kaluar në kohën e ngritjes së padisë, të paditurit “Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes” dhe më pas, gjatë gjykimit Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë. Gjithashtu zgjidhja e kontratës së qirasë i është njoftuar palës paditëse me shkresën përkatëse të ministrisë me të cilën ishte lidhur kontrata e qirasë.
Maksima – Bazueshmëria ose jo e fakteve dhe e kërkimeve të padisë në raport me palën të cilës i kundërdrejtohen, përcakton nëse pala ka apo jo legjitimitet pasiv real. Nga ana tjetër, kur pavarësisht nga bazueshmëria apo jo e fakteve të padisë, nëse që në dukje mungon legjitimiteti aktiv dhe pasiv, atëherë procesi nuk ka kuptim të vijojë dhe duhet disponuar pushimi i gjykimit, pasi jemi përpara një padie që nuk mund të ngrihet për shkak të mungesës së legjitimimit procedural.
Fjalë kyçe – legjitimitet aktiv, legjitimitet pasiv, kundërpadi, mungesë e legjitimimit procedural, pavlefshmëri kontrate.
Përmbledhja e vendimit – Në rastin objekt rekursi, paditësi i kundërpaditur kundërshtoi kontratat e lidhura mbi bazën e një procedure ekzekutimi të një vendimi gjyqësor të rrëzuar në vitit 1994. KCGJL konstaton se vendimet e gjykatave janë të paqarta në lidhje me padinë dhe kundërpadinë, pasi megjithëse kanë pranuar se bëhët fjalë për dy pasuri të ndryshme, kufitare me njëra-tjetrën, nuk kanë analizuar plotësisht legjitimimin e të paditurit kundërpaditës për të ngritur kundërpadinë mbi pavlefshmërinë e kontratave dhe njohjen e pronësisë.
KCGJL vëren se qëllimi i kundërpadisë ka qenë mbrojtja e të drejtës së tij të pronësisë nga ana e të paditurit kundërpaditës, në kundërshtim me pretendimet e paditësit të kundërpaditur mbi pasurinë e fituar me qira e më pas të blerë prej tij me kontratë. KCGJL evidenton se si padia ashtu edhe kundërpadia mund të ngrihet vetëm nga ata persona të cilët janë titullarë të së drejtës materiale. Legjitimimi aktiv nënkupton të drejtën e kërkuesit për të kërkuar mbrojtje gjyqësore, ndërsa legjitimimi pasiv lidhet me palën që mohon ose cenon këtë të drejtë. Në mungesë të legjitimimit, kërkimi bëhet i pathemeltë dhe i papranueshëm për gjykatën.
Maksima – Kërkesa për pezullimin e ekzekutimit të vendimit gjyqësor të formës së prerë të dëmshpërblimit, nëse shoqërohet me argumentet, rrethanat dhe provat nga pala kërkuese se ekzekutimi i menjëhershëm i vendimit përbën një rrezik eminent dhe të parikthyeshëm për të drejtat dhe interesat e saj, paraprirë nga ekzistenca e dy vendimeve diametralisht të kundërt të gjykatave më të ulëta, duhet pranuar.
Fjalë kyçe - pezullim i ekzekutimit të vendimit gjyqësor, ekzekutim i menjëhershëm vendimi, rrezik eminent dhe i parikthyeshëm.
Përmbledhja e vendimit – Shoqëria “X” SHPK dhe shoqëria “Y” SHPK, më 01.03.2015 lidhën një kontratë furnizimi me afat pesëvjeçar që parashikonte furnizimin e pikave të shitjes së “Y” dhe të franchise-ve të saj me produktet e markës, duke përdorur sistemin Premix dhe impiante të posaçme për shërbimin e pijeve. Pas lidhjes së kontratës, X do të kryente investime të për realizimin e furnizimit. Shoqëria “Y”, kërkonte që impiantet të provoheshin dhe të përputheshin me nevojat teknike të pikave të saj para fillimit të ekzekutimit të kontratës. Në praktikë, kontrata nuk u zbatua. Shoqëria “X” pretendon se ka kryer shpenzime të mëdha dhe ka mbajtur të gatshme linjën për zbatimin e kontratës, por nuk ka gjetur bashkëpunim nga pala tjetër, ndërsa shoqëria “Y” pretendon se nuk janë përmbushur kushtet teknike të nevojshme për fillimin e furnizimit. Shoqëria “X” ka kërkuar kompensimin e shpenzimeve dhe respektimin e marrëveshjes, ndërsa shoqëria “Y” ka kundërshtuar, duke argumentuar se nuk janë përmbushur kushtet që do të lejonin ekzekutimin e kontratës. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë ka arritur në përfundimin se padia e palës paditëse është e pabazuar në prova e në ligj e si e tillë duhet të rrëzohet në tërësi. Gjykata e Apelit e Juridiksionit të Përgjithshëm ka vendosur pranimin e pjesshëm të kërkesëpadisë, detyrimin e palës së paditur, shoqëria "Y" SHPK, t'i paguajë palës paditëse shoqërisë "X" SHPK, dëmin e shkaktuar dhe rrëzimin e padisë për pjesën tjetër.
Kërkesa për pezullimin e ekzekutimit të vendimit, objekt i këtij gjykimi, është depozituar në datën 29.07.2025, pasi palës rekursuese, shoqërisë "Y" SHPK i është komunikuar shkresa e datës 25.11.2024 nga zyra përmbarimore. KCGJL vlerëson se kërkesa për pezullimin e ekzekutimit të vendimit është një kërkesë e bazuar në ligj dhe vlerëson se ka arsye të bazuara që justifikojnë vendimin për pezullimin e ekzekutimit, pasi sikundër ka parashtruar pala kërkuese, ekziston mundësia që nga ekzekutimi i menjëhershëm i vendimit gjyqësor do të vinin pasoja të rënda për të. Duke mbajtur në konsideratë aktet bashkëshoqëruese të kërkesës sidimos ato të fitimit që janë shumë më të vogla se detyrimi objekt ekzekutimi, riskun për pamundësinë e kthimit të kësaj vlere të lartë dëmshpërblimi në zbatim të nenit 485/a të KPC, KCGJL vlerëson se ekzekutimi i vendimit të gjykatës së apelit sjell një dëm të pariparueshëm me vendimin përfundimtar.
2. Jurisprudencë e GJEDNJ kundër Shqipërisë
Maksima: Pjesëmarrja e tre gjyqtarëve të njëjtë që kishin gjykuar çështjen e ankuesve në Gjykatën e Lartë, më pas dhe në Gjykatën Kushtetuese krijon një frikë të justfikuar mbi mungesën e paanshmërisë së tyre. Për më tepër mosnjoftimi i përbërjes së trupës së Dhomës së Këshillimit pengoi ankuesit të kërkonin përjashtimin e gjyqtarëve.
Në çështjen “Kroi dhe Noçka kundër Shqipërisë”, kërkesa nr. 84056/17, vendim i datës 26 gusht 2025, kërkuesit pretendun shkelje të së drejtës për një proces të rregullt ligjor veçanërisht lidhur me paanshmërinë e Gjykatës Kushtetuese, duke qenë se tre gjyqtarë të kësaj gjykate që kanë marrë vendimin në Dhomë Këshillimi mbi pretendimet pronësore të ankuesve kanë gjykuar më parë në Gjykatën e Lartë të njëjtën çështje. Gjykata konstatoi se Gjykata Kushtetuese dështoi të siguronte paanshmërinë duke mos kërkuar heqjen dorë të të tre gjyqtarëve të përfshirë më parë në të njëjtën çështje, duke neglizhuar si garancitë procedurale ashtu edhe doktrinën e domosdoshmërisë §§ 58-63. Për më tepër, për shkak se gjykimi u bë në dhomë këshillimi dhe nuk u njoftua përbërja e trupës gjykuese, palët u gjendën në pamundësi për të kërkuar përjashtimin e këtyrë gjyqtarëve. Mangësitë strukturore lidhur me plotësimin në kohë të vakancave në përbërjen e Gjykatës Kushtetuese u gjetën si faktor kontribues që çështja të shqyrtohej nga një trupë e paplotë, §§ 64-68. Për këto procedura të kontestuara, u vlerësua se garancitë e nevojshme të paanshmërisë nuk ishin plotësuar § 69. Për këtë arsye Gjykata gjeti shkelje të nenit 6 § 1 të Konventës.
3. Pasqyrimi i aktiviteteve të Gjykatës së Lartë
Në datën 25 korrik 2025, Kryetari i Gjykatës së Lartë, z. Sokol Sadushi, mbajti fjalën në prezantimin e projekt Kodit të Ri Penal, duke theksuar rëndësinë e një reflektimi institucional dhe profesional mbi këtë draft, që nuk duhet të udhëhiqet nga logjika e djeshme ndëshkimore, por nga nevoja për një drejtësi moderne, të qartë, humane dhe funksionale. Ky proces kërkon përfshirje reale dhe konsultim të thelluar me të gjitha hallkat e sistemit, nga gjyqtarët, prokurorët, avokatët e deri te shoqëria civile, për një Kod Penal që flet qartë, dënon drejt dhe udhëzon me maturi, një ligj që nuk frikëson por edukon dhe garanton barazinë para ligjit.
Në datën 18 dhe 19 shtator 2025, u zhvillua në Durrës, Forumi i Harmonizimit, mbi zbatimin uniform dhe koherent të praktikave gjyqësore vendase në përputhje me standardet e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), i organizuar nga Gjykata e Lartë dhe Këshilli i Evropës, i cili bëri bashkë gjyqtarë të Gjykatës së Lartë (Kolegjet Civile dhe Penale), gjyqtarë të Gjykatave të Apelit (juridiksioni i përgjithshëm dhe i posaçëm) dhe këshilltarë ligjorë/magjistratë të Gjykatës së Lartë. Hapjen e forumit e përshëndetën z. Sokol Sadushi, Kryetar i Gjykatës së Lartë, dhe znj. Giulia Re, Kreu i Zyrës së Këshillit të Evropës në Shqipëri. Një moment i veçantë i ditës së parë ishte dhe kontributi i gjyqtarit shqiptar në GJEDNJ, z. Darian Pavli, i cili ndau perspektiva mbi zbatimin e nenit 6 të KEDNJ dhe standardeve evropiane mbi procesin e rregullt ligjor, kohëzgjatjen e procedurave dhe mjetet juridike efektive. Ky aktivitet hodhi një hap të rëndësishëm drejt një gjyqësori më të unifikuar, efikas dhe në përputhje me standardet evropiane të të drejtave të njeriut.
Në datën 19 shtator 2025, kryetari i Gjykatës së lartë, z. Sokol Sadushi, mbajti fjalën me rastin e prezantimit të projektit “Fuqizimi i Integritetit Gjyqësor në Shqipëri”, ku ndër të tjera u shpreh se “Vetingu tregoi se askush nuk është mbi ligjin, por kalimi i tij nuk është certifikatë e përjetshme pastërtie por është vetëm pika e nisjes. Çdo gjyqtar e prokuror, duhet të dëshmojë çdo ditë me vendime, me sjellje dhe me qëndrime, se është i denjë për besimin që i është dhënë, sepse vetëm një drejtësi që provohet përditë me integritet, mund të fitojë besimin e qytetarëve”.
4. Abonohu në buletinin informativ elektronik
Abonohu në buletinin informativ elektronik, duke plotësuar formularin në linkun https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/buletini dhe njihu me përmbajtjen e tyre në linkun https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/buletini
5. Njihu me jurisprudencën në JUDIX
Abonohu në JUDIX për t`u njohur me jurisprudencën e përzgjedhur të Gjykatës së Lartë, duke plotësuar të dhënat në linkun: https://judix.gjykataelarte.gov.al/
6. Formati i rekursit në Gjykatën e Lartë
Gjykata e Lartë këshillon përdorimin e formatit të miratuar të rekursit, që gjendet në linkun: https://gjykata-media.s3.eu-central-1.amazonaës.com/format_rekursi_5207_1_3d
7. Informacion mbi zgjidhjen e çështjeve gjyqësore
Gjykata e Lartë këshillon aksesimin e rubrikës njoftime për publikun, për t`u njohur me vendimmarrjet e përditshme të trupave gjyqësore të çdo Kolegji të Gjykatës së Lartë në linkun: https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/lajme/publiku
8. Vizitat në Gjykatën e Lartë (Gjykata e Hapur/Open court)
Gjykata e Lartë mundëson pjesëmarrjen e çdo të interesuari (qytetar, studiues, praktikant i së drejtës, student apo nxënës shkolle) në seanca gjyqësore apo që dëshiron të vizitojë institucionin, duke afruar veprimtarinë e saj të përditshme me publikun. Ky akses mundësohet përmes aplikimit të thjeshtë elektronik, duke plotësuar modulet (emër, mbiemër, email dhe përmbajtjen e mesazhit/arsyet e vizitës). Aplikoni duke vizituar linkun: https://www.gjykataelarte.gov.al/sq/akrediti
Kontakto:
Tel.: +355 4 2257304;
Fax: +355 (4) 228837;
Email: info@gjykataelarte.gov.al
Adresa postare: Rruga: "Ibrahim Rugova", nr. 20, 1001, Tiranë, Shqipëri.